Беларуская культура

На сцэне Нацыянальнага акадэмічнага Вялікага тэатра оперы і балета

Багатая культура Беларусі – самабытнасць, разнастайнасць стыляў, форм, напрамкаў...

Гісторыя беларускай культуры

Самабытная мастацкая культура Беларусі фарміравалася на працягу стагоддзяў. Тут існавалі арыгінальныя архітэктурныя і мастацкія школы, ствараліся непаўторныя музычныя і літаратурныя творы.

Усе шэдэўры беларускага мастацтва, якія дайшлі да нашых дзён, знаходзяцца пад аховай дзяржавы. Яны захоўваюцца ў калекцыях буйнейшых беларускіх музеяў, зборах бібліятэк. Класіка беларускай музыкі і драматургіі дэманструецца на тэатральных падмостках і ў канцэртных залах.

Сучаснае культурнае жыццё Беларусі дынамічнае і разнастайнае. У краіне праходзіць мноства мастацкіх выстаў, музычных, тэатральных і кінематаграфічных фестываляў.

Усё гэта цікава і даступна як для беларусаў, так і для гасцей краіны.

Выяўленчае мастацтва Беларусі

Выяўленчае мастацтва Беларусі разнастайнае па  стылях, напрамках і жанрах. Самыя цікавыя  творы беларускага жывапісу і скульптуры розных эпох можна ўбачыць у мастацкіх музеях краіны.

Буйнейшы збор твораў мастацтва мае Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь. Ён актыўна прапагандуе нацыянальнае мастацтва. Тут пастаянна праходзяць выставы твораў беларускіх мастакоў.

Цікавыя калекцыі твораў беларускага мастацтва ў Віцебскім абласным мастацкім музеі, Магілёўскім абласным мастацкім музеі, Полацкай мастацкай галерэі.

У многіх раённых цэнтрах Беларусі ёсць мастацкія галерэі, дзе можна ўбачыць работы мясцовых мастакоў.

Музыка ў Беларусі

Сучаснае музычнае мастацтва Беларусі імкнецца захаваць нацыянальныя традыцыі, адначасова развіваючы папулярныя ў свеце стылі і напрамкі. Творы беларускіх кампазітараў, сусветнай класічнай і эстраднай музыкі гучаць у выкананні як прафесійных, так і самадзейных музыкантаў.

Вялікую папулярнасць заваявалі вядучыя музычныя калектывы краіны:

• Прэзідэнцкі аркестр Рэспублікі Беларусь
• Нацыянальны акадэмічны канцэртны аркестр Беларусі імя М.Я.Фінберга
• Дзяржаўны акадэмічны сімфанічны аркестр
• Дзяржаўная акадэмічная харавая капэла імя Р.Шырмы
• Нацыянальны акадэмічны народны хор Рэспублікі Беларусь імя Г.I.Цітовіча
• Беларускі дзяржаўны ансамбль "Песняры"
• вакальна-інструментальны ансамбль "Сябры"
• вакальная група "Чысты голас"

У Беларусі штогод праходзяць фестывалі, якія прадстаўляюць розныя напрамкі і жанры музычнага мастацтва:

• "Беларуская музычная восень"
• "Мінская вясна"
• "Залаты шлягер"
• "Музы Нясвіжа"

Сімвалам фестывальнага руху Беларусі стаў Міжнародны фестываль мастацтваў "Славянскі базар у Віцебску", удзел у якім прымаюць папулярныя артысты з розных краін свету.

Тэатр у Беларусі

Беларускі прафесійны тэатр развіўся са старадаўніх народных абрадаў, творчасці вандроўных музыкантаў, прыдворных труп беларускіх магнатаў, дзейнасці аматарскіх калектываў рубяжа XIX–XX стст. Цяпер у краіне працуе 28 дзяржаўных тэатраў, вялікая колькасць самадзейных народных калектываў, у т.л.:

• лялечныя тэатры
• драматычныя тэатры
• музычныя тэатры

Самым праслаўленым тэатрам рэспублікі з’яўляецца Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы і балета Беларусі. Яго пастаноўкі заваявалі грандыёзны поспех як у айчыннага, так і ў замежнага гледача.

Тэатральнае жыццё Беларусі насычана яркімі фестывальнымі падзеямі. Пастаянную прапіску ў розных гарадах краіны атрымалі прэстыжныя тэатральныя фестывалі, на якія прыязджаюць калектывы з усяго свету. Сярод самых вядомых форумаў:

• Міжнародны тэатральны фестываль "Белая вежа" (Брэст)
• Міжнародны фестываль тэатральнага мастацтва "Панарама" (Мінск)
• Міжнародны фестываль студэнцкіх тэатраў "Тэатральны куфар" (Мінск)
• Міжнародны маладзежны тэатральны форум "M@art. кантакт" (Магілёў)
• Міжнародны форум тэатральнага мастацтва "ТЕАРТ" (Мінск)
• Беларускі міжнародны фестываль тэатраў лялек (Мінск)

У рамках Міжнароднага фестывалю мастацтваў "Славянскі базар у Віцебску" праходзіць праграма "Тэатральныя сустрэчы".

Кіно ў Беларусі

Мастацтва кіно ў Беларусі развіваецца з 30-х гадоў ХХ стагоддзя. У 1924 г. створана Беларускае дзяржаўнае ўпраўленне па справах кінематаграфіі і фатаграфіі - Белдзяржкіно. У 1928 г. у Ленінградзе адкрылася кінастудыя "Савецкая Беларусь", якая выпускала мастацкія, хранікальныя і навукова-папулярныя фільмы. У 1939-м студыя пераехала ў Мінск, а з 1946-га носіць назву "Беларусьфільм".

Першы беларускі мастацкі фільм "Лясная быль" ў 1926 г. стварыў рэжысёр Юрый Тарыч. У час Вялікай Айчыннай вайны беларускія дакументалісты аднымі з першых здымалі рэпартажы з фронту.

Тэма трагедыі народа стала адной з галоўных у пасляваеннай творчасці рэжысёраў Беларусі. Асаблівую нішу айчынныя кінематаграфісты занялі ў дзіцячым кіно. Сусветнае прызнанне заваявала беларускае дакументальнае кіно.

Сучаснае беларускае кіно працягвае традыцыі папярэдніх пакаленняў, шукае новыя шляхі развіцця. Айчынныя фільмы заваёўваюць ўзнагароды прэстыжных кінафестываляў свету. Драма "У тумане" (рэжысёр Сяргей Лазніца), знятая міжнароднай групай па аповесці Васіля Быкава, на 65-м Канскім кінафестывалі ў 2012 г. удастоена спецыяльнага прыза журы Міжнароднай федэрацыі кінапрэсы FIPRESCI.

У Беларусі ажыццяўляецца шмат сумесных праектаў з кінематаграфістамі краін свету. На "Беларусьфільме" здымалі фільмы Мікіта Міхалкоў, Пётр і Валерый Тадароўскія, Дзмітрый Астрахан, Аляксандр Сакураў.

У Беларусі праходзяць буйныя кінафестывалі:

• Мінскі міжнародны кінафестываль "Лістапад" і конкурс фільмаў для дзіцячай і юнацкай аўдыторыі "Лістападзік" (Мінск)
• Рэспубліканскі фестываль беларускіх фільмаў (Брэст)
• Міжнародны фестываль анімацыйных фільмаў "Анімаёўка" (Магілёў)
• Міжнародны каталіцкі фестываль хрысціянскіх фільмаў і тэлепраграм "Magnificat" (Глыбокае)

Літаратура ў Беларусі

Літаратура стагоддзямі адыгрывала важную ролю ў  культуры Беларусі.

Сярод найбольш вядомых пісьменнікаў і паэтаў  Беларусі:

• Сімяон Полацкі
• Янка Купала
• Якуб Колас
• Максім Багдановіч
• Васіль Быкаў

Трагічная гісторыя краіны паўплывала на тое, што тэма вайны доўгі час была вядучай у беларускай літаратуры.

Нацыянальная бібліятэка Рэспублікі Беларусь у Мінску мае самы вялікі збор друкаваных выданняў у краіне, а таксама права атрымання абавязковага  экзэмпляра. Тут сабраны самы вялікі за межамі Расіі збор кніг на рускай мове. У 2006 годзе адкрыты новы будынак Нацыянальнай бібліятэкі, які мае унікальнае архітэктурнае рашэнне ў форме брыльянта, – прадмет нацыянальнай гордасці беларусаў.

Штогод у Беларусі праводзіцца Дзень беларускага пісьменства. Канцэпцыя свята прадугледжвае  адлюстраванне гістарычнага шляху пісьменства і друку ў Беларусі, а таксама развіццё  беларускай літаратуры і культуры на сучасным этапе.

У Беларусі 2012 год быў аб'яўлены Годам кнігі.

Культурная сталіца Беларусі

З 2010 года ў Беларусі праводзіцца рэспубліканская акцыя "Культурная сталіца года". У кожным з гарадоў, якія атрымалі гэты ганаровы статус, рэалізуюцца інавацыйныя праекты па прэзентацыі іх самабытнасці, развіцці і папулярызацыі традыцый і дасягненняў нацыянальнай культуры, актывізацыі творчай ініцыятывы жыхароў, павышэнні турыстычнай прывабнасці рэгіёнаў.

Першым званне культурнай сталіцы года атрымаў Полацк – самы старажытны горад краіны, які называюць "калыскай беларускай дзяржаўнасці". Прадоўжылі эстафету Гомель (2011), Нясвіж (2012), Магілёў (2013), Гродна (2014), Брэст (2015), Маладзечна (2016), Бабруйск (2017), Наваполацк (2018), Пінск (2019).

У 2020 годзе "Культурнай сталіцай Беларусі" стала Ліда. Каляндар падзей у Лідзе ўключаў больш за 3 тысячы мерапрыемстваў: канцэрты, выставы, майстар-класы, пленэры, творчыя конкурсы і спартыўныя спаборніцтвы… Эпідэміялагічная сітуацыя 2020-га ўнесла свае карэктывы, таму маштаб мерапрыемстваў і правілы іх наведвання былі рэгламентаваны, каб забяспечыць бяспеку гасцям. Па традыцыі эпіцэнтрам падзей быў Лідскі замак – знакавая выдатная мясціна і візітная картка старажытнага горада.

Права на званне культурнай сталіцы Беларусі ў 2021 годзе атрымаў Барысаў – адзін з найстаражытнейшых гарадоў краіны, буйны прамысловы і культурны цэнтр Мінскага рэгіёна.

Культурнай сталіцай 2022 года была выбрана Орша – старажытны горад на Дняпры, заснаваны амаль тысячу гадоў таму (1067 г.) і згаданы яшчэ ў "Аповесці мінулых гадоў". У гісторыю ён увайшоў як адно са знакавых месцаў ВКЛ, цэнтр асветы і кнігадрукавання, горад храмаў, малая радзіма знакамітага пісьменніка ХХ стагоддзя Уладзіміра Караткевіча. На тэрыторыі Оршы і Аршанскага раёна знаходзяцца больш за дзевяць дзясяткаў гістарычных і культурных помнікаў.

У 2023 годзе званне культурнай сталіцы Беларусі атрымаў Слуцк – адзін з самых старажытных і самабытных гарадоў краіны. Доўгі час пачаткам яго гісторыі лічылі 1116-ы год – па першым згадванні ў легендарнай "Аповесці мінулых гадоў". Аднак знойдзены царкоўныя дакументы, якія сведчаць, што Слуцк значна старэйшы. І ў 2021-м афіцыйна было замацавана: горад – цэнтр буйнога сярэднявечнага княства – вядомы з 1005 г. Слуцкія паясы, што праславілі край на ўвесь свет, уцалелыя старадаўнія славутасці (хоць, на жаль, апошнія стагоддзі Слуцк страціў вельмі шмат), знакамітыя дзеячы культуры і навукі… Гэта спадчына робіць горад сапраўды ўнікальным месцам не толькі мінулага, але і сучаснага Беларусі.

У 2024 годзе культурнай сталіцай краіны сталі Бялынічы – горад з багатай гісторыяй і незвычайным сакральным лёсам. Паводле адной з легенд, яго заснаванне і назва звязаны з цудатворнай іконай Бялыніцкай Божай Маці, што ў пачатку XIII стагоддзя прынеслі манахі Кіева-Пячэрскай лаўры, якія ратаваліся ад войскаў хана Батыя. У час прывалу ля ракі Друць ноччу ад абраза Багародзіцы стала ісці свячэнне. На гэтым месцы вырашылі заснаваць манастыр, а горад атрымаў назву Бялынічы – "белыя ночы"... На бялыніцкай зямлі нарадзіліся выдатны пейзажыст і "перадзвіжнік", народны мастак БССР Вітольд Бялыніцкі-Біруля, знакаміты сучасны жывапісец Віктар Альшэўскі, іншыя вядомыя асобы гісторыі і культуры Беларусі.

версія для друку

зрабіць стартавай

дабавіць у выбранае