Усебеларускі народны сход

Асаблівы орган у сістэме беларускага народаўладдзя, прызначаны ўмацоўваць узаемасувязь грамадства і дзяржавы.

У адпаведнасці з Канстытуцыяй Беларусі са змяненнямі і дапаўненнямі ад 27 лютага 2022 года, Усебеларускі народны сход – "вышэйшы прадстаўнічы орган народаўладдзя Рэспублікі Беларусь, які вызначае стратэгічныя напрамкі развіцця грамадства і дзяржавы, забяспечвае непахіснасць канстытуцыйнага ладу, пераемнасць пакаленняў і грамадзянскую згоду". У адрозненне ад Нацыянальнага сходу (парламента), гэты інстытут – больш шматлікі, што дазваляе пашырыць прадстаўніцтва і ўдзел людзей у прыняцці стратэгічных рашэнняў, улічваць інтарэсы ўсіх слаёў грамадства і іх меркаванні адносна развіцця краіны.

Дэлегатамі Усебеларускага народнага сходу, максімальная колькасць якога складае 1200 чалавек, з'яўляюцца:

• Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь;
• Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь, які спыніў выкананне сваіх паўнамоцтваў (завяршэнне тэрміну знаходжання на пасадзе, датэрміновая адстаўка);
• прадстаўнікі заканадаўчай, выканаўчай і судовай улады;
• прадстаўнікі мясцовых Саветаў дэпутатаў;
• прадстаўнікі грамадзянскай супольнасці.

Прадстаўнікі мясцовых Саветаў дэпутатаў і грамадзянскай супольнасці для ўдзелу ва Усебеларускім народным сходзе выбіраюцца ад кожнай вобласці і горада Мінска ў парадку, вызначаным законам.

Для аператыўнага вырашэння пытанняў, што ўваходзяць у кампетэнцыю УНС, існуе калегіяльны орган – Прэзідыум.

Усебеларускі народны сход, у адпаведнасці з Канстытуцыяй, мае шырокае кола паўнамоцтваў:

• зацвярджае асноўныя напрамкі ўнутранай і знешняй палітыкі, ваенную дактрыну, канцэпцыю нацыянальнай бяспекі;
• зацвярджае праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця краіны і заслухоўвае Прэм'ер-міністра аб іх выкананні;
• прапаноўвае змяненні і дапаўненні ў Канстытуцыю;
• прапаноўвае правядзенне рэспубліканскіх рэферэндумаў;
• мае права разглядаць пытанне аб легітымнасці выбараў;
• прымае рашэнне аб зняцці Прэзідэнта з пасады ў выпадку сістэматычнага або грубага парушэння ім Канстытуцыі або ўчынення дзяржаўнай здрады або іншага цяжкага злачынства;
• мае права ўвесці на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь надзвычайнае або ваеннае становішча пры наяўнасці падстаў;
• па прапанове Прэзідэнта прымае рашэнне аб магчымасці накіравання ваеннаслужачых, супрацоўнікаў ваенізаваных арганізацый, іншых асоб за межы Рэспублікі Беларусь для ўдзелу ў забеспячэнні калектыўнай бяспекі і дзейнасці па падтрыманні міжнароднага міру і бяспекі;
• дае абавязковыя для выканання даручэнні дзяржаўным органам і службовым асобам і інш.

Усебеларускі народны сход збярэцца ў новым статусе 24-25 красавіка 2024 года

Гісторыя УНС: ад форумаў пяцігоддзя да замацавання ў Канстытуцыі

У кастрычніку 1996 года ў Беларусі ўпершыню адбыўся маштабны народны форум, які аб'яднаў прадстаўнікоў усіх рэгіёнаў краіны – людзей розных сацыяльных груп, прафесій, узростаў – у абмеркаванні найбольш важных пытанняў жыцця грамадства і дзяржавы.

Такі кансалідаваны фармат разгляду ключавых задач і напрамкаў развіцця краіны на перспектыву замацаваўся: у суверэннай гісторыі Усебеларускі народны сход праходзіў у 1996, 2001, 2006, 2010, 2016 і 2021 гадах.

Усебеларускі народны сход стаў асаблівай формай народаўладдзя, дэмакратычным інстытутам, які даваў магчымасць грамадзянам Беларусі больш шырока рэалізоўваць права ўдзелу ў справах дзяржавы – не толькі праз выбары розных узроўняў і рэферэндумы, дзейнасць парламента і мясцовых Саветаў дэпутатаў, камунікацыю з выбраннікамі.

Ва ўсенародным форуме прымалі ўдзел дэлегаты з кожнага рэгіёна краіны: прадстаўнікі ўсіх галін улады, усіх сфер вытворчасці і бізнесу, навукі і адукацыі, аховы здароўя і культуры, студэнцкая моладзь і ветэраны. Гэтых аўтарытэтных людзей – спецыялістаў у прафесіі, лідараў, гатовых выказваць пазіцыю па вострых пытаннях і ўносіць прапановы, – вылучалі і выбіралі ў працоўных калектывах, на грамадскіх сходах.

Акрамя таго, на Усебеларускі народны сход запрашаліся прадстаўнікі дыпламатычнага корпуса, беларускіх дыяспар, міжнародных арганізацый, замежныя госці.

Па традыцыі Усебеларускі народны сход праводзіўся з перыядычнасцю раз у пяць гадоў. Фармат мерапрыемства – два дні актыўнай работы дэлегатаў з усёй краіны.

Аднак на практыцы працэс падрыхтоўкі да форуму і падвядзення яго вынікаў займаў многія месяцы. Гэта перыяд, калі актывізавалася грамадскае абмеркаванне дасягненняў і праблем краіны, падводзіліся вынікі за папярэднюю пяцігодку, уносіліся прапановы аб далейшай стратэгіі развіцця.

У 2021 годзе ў Беларусі пачалася маштабная работа па ўнясенні змяненняў і дапаўненняў у Асноўны закон краіны. Для падрыхтоўкі праекта была створана Канстытуцыйная камісія, у якую ўвайшлі 36 чалавек – прадстаўнікі дзяржаўных органаў, юрыдычнай навукі, грамадскіх аб'яднанняў, розных галін эканомікі і сацыяльнай сферы –заслужаныя і аўтарытэтныя людзі, маючыя актыўную грамадзянскую пазіцыю.
 
У снежні 2021 г. праект змяненняў і дапаўненняў Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь быў абнародаваны для ўсенароднага абмеркавання: за тры з палавінай тыдні ад беларусаў паступіла больш за 8,9 тыс. меркаванняў і прапаноў. 

27 лютага 2022 г. адбыўся чацвёрты ў гісторыі суверэннай Беларусі рэспубліканскі рэферэндум: 4 440 830 грамадзян – 82,86% прагаласаваўшых – падтрымалі папраўкі. І 15 сакавіка 2022 г. абноўленая Канстытуцыя Беларусі ўступіла ў сілу.

Галоўныя змяненні Асноўнага закона краіны закранулі пытанні дзяржаўнага ладу: былі сфармуляваны нормы, якія вызначаюць статус, парадак фарміравання і паўнамоцтвы Усебеларускага народнага сходу, які стаў вышэйшым прадстаўнічым органам народаўладдзя.

Усенародныя форумы ў Беларусі: храналогія і рашэнні

Першы Усебеларускі народны сход

19-20 кастрычніка 1996 года

Дэлегаты: 4740 чалавек

Даклад Прэзідэнта – "Толькі народ мае права вырашаць свой лёс"

Кіраўнік дзяржавы Аляксандр Лукашэнка, які выступіў з ініцыятывай правядзення ўсенароднага форуму, прадставіў аналіз развіцця краіны за першыя гады незалежнасці і свайго знаходжання на пасадзе прэзідэнта, далейшую стратэгію з акцэнтам на сацыяльна арыентаваную рыначную эканоміку.

Галоўныя тэмы і прынятыя рашэнні: на першым Усебеларускім народным сходзе была разгледжана і прынята Праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця на 1996-2000 гады (прыярытэты – экспарт тавараў і паслуг, жыллёвае будаўніцтва, развіццё АПК), адобрана ініцыятыва правядзення рэспубліканскага рэферэндуму па ўнясенні змяненняў і дапаўненняў у Канстытуцыю.

Другі Усебеларускі народны сход

18-19 мая 2001 года

Дэлегаты: 2,5 тыс. чалавек

Дэвіз – "За моцную і працвітаючую Беларусь"

Галоўныя тэмы і прынятыя рашэнні: падведзены вынікі і адзначаны важкія дасягненні пяцігоддзя, разгледжаная дэлегатамі Праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2001-2005 гады намеціла далейшыя арыенціры і прыярытэты – забеспячэнне харчовай бяспекі, экспарт, жыллё, інавацыі і інвестыцыі.

Трэці Усебеларускі народны сход

2-3 сакавіка 2006 года

Дэлегаты: больш за 2,5 тыс. чалавек

Дэвіз – "Дзяржава для народа"

Галоўныя тэмы і прынятыя рашэнні: разгледжаны вынікі рэалізацыі Праграмы на 2001-2005 гады і праект абноўленага стратэгічнага плана краіны на новае пяцігоддзе да 2010 года. Сярод акцэнтаў – усебаковае развіццё чалавека, рост рэальных даходаў насельніцтва, інавацыйнае развіццё эканомікі, энерга- і рэсурсазберажэнне, рост экспарту і павышэнне канкурэнтаздольнасці беларускай прадукцыі, развіццё АПК і адраджэнне вёскі, будаўніцтва жылля і развіццё малых гарадоў.

У дні трэцяга ўсенароднага форуму працавала гарачая лінія: жыхары краіны па тэлефоне маглі выказаць свае прапановы па праблемах, што абмяркоўваюцца, накіраваць пытанне Прэзідэнту.

Чацвёрты Усебеларускі народны сход

6-7 снежня 2010 года

Дэлегаты: 2,5 тыс. чалавек

Галоўныя тэмы і прынятыя рашэнні: дэлегаты разгледзелі ключавыя вынікі папярэдняга пяцігоддзя, зацвердзілі Праграму сацыяльна-эканамічнага развіцця на 2011-2015 гады. Акцэнт – на захаванні нацыянальнай мадэлі сацыяльна арыентаванай эканомікі, паляпшэнні інвестыцыйнага і бізнес-клімату, развіцці высокатэхналагічных вытворчасцей, росце экспарту.

Зварот удзельнікаў IV Усебеларускага народнага сходу

версія для друку

зрабіць стартавай

дабавіць у выбранае