Падзеі, факты, анонсы
Тут гатуюць сапраўдныя старажытныя стравы! Завіталі ў Адэльск і пазнаёміліся з мясцовымі жыхарамі
Захавальніцы кулінарных традыцый Стэфанія Кеда, Наталля Кавалькова і Галіна Глябовіч
Шмат хто з нас нават не чуў пра такія стравы, як капытцы, бігас, цымас ці пызы. Аднак для жыхароў аграгарадка Адэльск на Гродзеншчыне гэтыя назвы - не пусты гук, а частка жывой кулінарнай спадчыны. Тут і сёння гатуюць старадаўнія стравы, дбайна захоўваючы сакрэты прыгатавання па аўтэнтычных рэцэптах і традыцыйных тэхналогіях. Перадача ведаў адбываецца так, як гэта рабілі нашы продкі: з вуснаў у вусны, ад сэрца да сэрца. Больш за тое, некалі прыдуманыя рэцэпты аказаліся настолькі каштоўнымі, што знаходзяцца пад аховай дзяржавы: шмат з іх уключаны ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Беларусі.
Адэльскі фэст
У сучасным Адэльску, мястэчку з багатай гісторыяй, што налічвае больш як пяць стагоддзяў, мінулае і сучаснасць сплятаюцца ў адзінае цэлае. Каменны крыж на ўездзе, старадаўнія вуліцы побач з новымі дамамі на больш шырокай магістралі, акуратныя падворкі і помнікі мінулых эпох ствараюць непаўторную атмасферу. Тут, каля касцёла Святога Антонія, апекуна Адэльска, побач з помнікам Уладзіміру Леніну, усё выглядае на здзіўленне гарманічна. Гэта месца, пазбаўленае жыццёвай мітусні, навявае думкі пра вечнае.
Раней трапіць у Адэльск можна было толькі па спецыяльным дазволе, што цалкам зразумела, бо мяжа з Польшчай праходзіць усяго за пару кіламетраў. Мясцовыя жыхары расказваюць, што з узгорка, дзе размешчаны Адэльскі Цэнтр культуры і народнай творчасці, яе можна ўбачыць.
Аграгарадок нават мае свой геральдычны сімвал. На гербе Адэльска - выява святога Антонія з немаўляткам Ісусам на руках. Антоній Падуанскі, адзін з найбольш шанаваных айцоў манаства, з’яўляецца ўзорам аскетызму і адданасці Богу. Вырас у заможнай сям’і. Пасля смерці бацькоў раздаў сваё багацце бедным і сышоў у пустыню. Святы і сёння глыбока ўшаноўваецца. Мясцовы касцёл, які лічыцца адным з двух каталіцкіх храмаў, пабудаваных у першай палове XVIII стагоддзя без выкарыстання цвікоў, з’яўляецца значнай гістарычнай і культурнай каштоўнасцю. Тут захоўваецца цудатворная ікона святога Антонія, і многія мясцовыя жыхары могуць падзяліцца гісторыямі пра яе дапамогу ў цяжкія часы.
Адэльск - мястэчка з багатай гісторыяй
Кожны год 13 чэрвеня аграгарадок становіцца цэнтрам прыцягнення для тысяч людзей. Тут праходзіць знакаміты Адэльскі фэст, які аб’ядноўвае ў сабе глыбокія рэлігійныя традыцыі і жыццярадаснае свецкае святкаванне. Часам у праграме свята з’яўляецца такая смачная лакацыя, як гатаванне дранікаў на "калодзе". Не дзіўна, што фэст збірае гасцей з усіх куткоў Беларусі і нават з-за мяжы, сярод якіх як паломнікі, так і прыхільнікі смачнай беларускай кухні.
- У нашым Гродзенскім раёне пяць аграгарадкоў, якія з’яўляюцца арэолам распаўсюджвання элемента нематэрыяльнай культурнай спадчыны "Стравы з таркаванай бульбы". І Адэльск сярод іх. Мясцовая кухня - неад’емная частка культуры, - расказвае дырэктар Гродзенскага раённага культурна-інфармацыйнага цэнтра Аксана Грынцэвіч. - Адэльск славіцца сваімі багатымі культурнымі і духоўнымі традыцыямі. Мы атрымалі надзвычай багатую спадчыну і імкнёмся яе захаваць.
Аксана Грынцэвіч падкрэслівае ўнікальнасць мястэчка, якое адзначаецца захаваннем двух важных элементаў нематэрыяльнай культурнай спадчыны. Адным з такіх скарбаў з’яўляецца майстэрства Мар’яна Скрамблевіча, вядомага майстра па вырабе музычных інструментаў. Яго калекцыя ўражвае: дзясяткі дуд, дудачак, рагоў, ражкоў, жалеек і акарын - гліняных свістковых флейт. Што асабліва цікава, Мар’ян Скрамблевіч першым у Еўропе пачаў ствараць акарыны з дрэва. Яго арыгінальная праца, заснаваная на народных традыцыях, унесена ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Беларусі, што сведчыць аб яе неацэннай важнасці для нацыянальнай спадчыны.
h3, выраўноўванне па цэнтры "Рэцэпты перадаюцца з пакалення ў пакаленне і жыве цікавасць да беларускай кухні".
Нацыянальная традыцыйная кухня - гэта яшчэ адзін неад’емны скарб нематэрыяльнай спадчыны, які не менш шануецца. Такія стравы, як бігас, бабка, кішка, хатні хлеб, клінковы сыр і многія іншыя, з’яўляюцца гарманічнай часткай штодзённага меню мясцовых жыхароў. Фактычна, да сённяшняга дня захаваўся цэлы кулінарны комплекс, які ўключае ў сябе як паўсядзённыя, так і святочныя, абрадавыя стравы.
Стэфанія Кеда гатуе бульбяную бабку, як раней, - у печы
У гэтым мы пераканаліся падчас візіту ў Цэнтр культуры і народнай творчасці Адэльска. Там нас як шаноўных гасцей сустрэлі з усёй шчырасцю, з хлебам і соллю, і, вядома ж, з цудоўнымі старажытнымі стравамі, якія прыгатавалі мясцовыя майстры кулінарных традыцый.
- У адэльскай кухні выкарыстоўваюцца пераважна самыя свежыя прадукты з вёскі. Калі гаворка ідзе пра дранікі ці бабку, то гэта бульба, якую вырасцілі на ўласным агародзе, - адзначае Аксана Грынцэвіч. - Гаспадыні па-ранейшаму імкнуцца гатаваць стравы ў традыцыйнай сялянскай печы, хоць сёння яна ёсць не ва ўсіх. Паводле старажытных рэцэптаў у Адэльску выраблялі таксама клінковы сыр з каровінага малака. Цяпер да гэтай стравы звяртаюцца нячаста, бо ва ўсёй вёсцы не знайсці ніводнай каровы. Аднак пакуль рэцэпты перадаюцца з пакалення ў пакаленне і жыве цікавасць да беларускай кухні, адэльскія кулінары яшчэ не раз здзівяць нас найсмачнейшымі стравамі.
Бабка ў печы
Стэфанія Кеда з Адэльска з усмешкай расказвае пра любімую сямейную страву - бульбяную бабку. Яна памятае, як у дзяцінстве гэту смакату гатавалі кожную нядзелю.
- Раніцай ставілі ў печ, а самі - да касцёла, - успамінае Стэфанія Нікадзімаўна. - А потым, калі вярталіся, нас чакала пышная, залацістая бабка з хрумсткімі скваркамі. А да яе - малако, смятана ці нават агурок.
Жанчына прызнаецца, што ад такіх успамінаў у яе самой слінкі пацяклі. Акрамя бульбяной, у іх любяць яшчэ і бабку з грэчкай.
- Гэта таксама вельмі смачная страва, - запэўнівае гаспадыня.
Для нас Стэфанія Нікадзімаўна паводле старадаўніх рэцэптаў прыгатавала, як і належыць у Адэльску, ажно два віды бабкі - бульбяную і грачаную. Выбраць, якой пачаставацца спачатку, было сапраўды складана.
- Мае трое дзяцей і ўнукі вельмі любяць абедзве бабкі, - смяецца Стэфанія Нікадзімаўна. - Калі прыязджаю да іх, малыя адразу пытаюцца: "Бабуля, што ты нам смачненькае прывезла?". І я ведаю, што яны чакаюць менавіта нашу адэльскую бабку.
Гэту страву часта гатавала яшчэ яе бабуля. Дзядуля ж быў млынаром, і іх сям’я жыла добра. Але Стэфанія Нікадзімаўна вырашыла пабачыць свет і паехала ў Гродна. Там яна набыла незвычайную для дзяўчыны прафесію - гадзіннікавага майстра. Доўгі час жыла ў горадзе. А калі дзеці выраслі, вярнулася ў родны Адэльск.
- Тут усё такое знаёмае і блізкае, - кажа Стэфанія Нікадзімаўна.
"Раніцай ставілі ў печ, а самі - да касцёла".
Гаспадыня пачаставала нас яшчэ адной стравай, якую прыгатавала паводле даўняга адэльскага рэцэпта. Гэта быў цымас, які яна вельмі любіць з дзяцінства.
- Простая, штодзённая страва, - расказала Стэфанія Кеда. - Раней у кожнага на агародзе расла бручка, адзін з галоўных інгрэдыентаў. Але ёсць важны сакрэт: бручку трэба запарыць кіпенем і даць ёй пастаяць, інакш будзе горкай.
Гаспадыні з Адэльска дадаюць старажытнай абрадавай страве апошні штрых: запраўляюць ламанцы макавай падліўкай
Гаспадыні з Адэльска дадаюць старажытнай абрадавай страве апошні штрых: запраўляюць ламанцы макавай падліўкай
Акрамя бручкі, у цымас дадаюць бульбу, моркву, трохі засмажанай цыбулі і, галоўнае, мяса. Найлепш за ўсё падыходзіць свініна, і яе трэба браць шмат. Гатуецца страва ў чыгуне, павольна тушыцца некалькі гадзін.
Стэфанія Нікадзімаўна падкрэсліла, што для прыгатавання цымаса, як і для бабкі, найлепш падыходзіць руская печ.
- Смак зусім іншы, чым у звычайнай духоўцы, - запэўнівае яна.
У гаспадыні ёсць такая печ, чым яна вельмі ганарыцца. Паводле слоў жанчыны, гэта сапраўдны рарытэт для Адэльска сёння, бо большасць вяскоўцаў даўным-даўно перайшлі на сучасныя газавыя ці электрычныя пліты. А ёй падабаецца гатаваць па-старому.
Кулінарныя таленты ёсць у кожнага ў іх вялікай сям’і. Маці выгадавала шасцярых дзяцей, але менавіта Стэфанія, як самая старэйшая, часцей за ўсё гатуе паводле старадаўніх рэцэптаў.
Гісторыя ў талерцы
Традыцыйныя беларускія стравы - не проста ежа, а сапраўднае мастацтва, якое перадаецца з пакалення ў пакаленне. Мясцовы жыхар Вадзім Гняцецкі, як і многія, адчуў гэта на сваім уласным вопыце.
- Яшчэ з дзяцінства мне падабалася назіраць, як бабуля завіхаецца каля печы. Гэта быў для мяне сапраўдны цуд, - успамінае ён. - Усё ў яе атрымлівалася так хутка і лёгка. Толькі з гадамі я зразумеў, што галоўнае - гатаваць з любоўю і добрым настроем. Тады і стравы атрымліваюцца найсмачнейшыя.
Якія ж смачныя гэтыя капытцы!
Сёння Вадзім сам сапраўдны майстар кулінарыі, хоць і не па прафесіі, а па прызванні. Яго любімая страва - капытцы. Нягледзячы на тое што на іх прыгатаванне трэба шмат часу, Вадзім робіць іх часцей за ўсё.
- Трэба пачынаць увечары, - раіць ён. - Сам працэс нескладаны.
Які ж ён? Спачатку адварваем бульбу з лупінамі. Калі будзе гатовая, трэба выкласці яе на роўную паверхню, каб астыла і трохі падсохла. Наступны дзень пачынаецца з бульбянога пюрэ. Чым больш старанна вы яго патаўчаце, тым больш "шчаслівым" будзе ваша цеста.
А цяпер галоўны сакрэт ад Вадзіма: падзяліце пюрэ на чатыры роўныя часткі. Адну адкладзіце - гэта будзе ваш "эталон" для дадання крухмалу, яйка і прыпраў. Так вы дасягняце ідэальнай кансістэнцыі, нібыта чараўнік! Пасля таго, як усё дадалі, вяртайце "эталон" назад і замясіце цеста да прыемнай цягучасці.
"Галоўнае - гатаваць з любоўю і добрым настроем".
Фармуем шарыкі, робім у цэнтры пальцам дзірачку і адпраўляем у кіпячую ваду. Варым зусім нядоўга, каб не пераварыць. Вымаем на сіта - і вуаля, вашы капытцы гатовыя! Калі ўсё зрабілі правільна, яны будуць настолькі смачныя, што захочацца з’есці іх яшчэ да таго, як астынуць.
- А навошта ў гэтых шарыках дзірачкі? - спыталі мы ў Вадзіма.
- Гэта не для прыгажосці, - усміхнуўся кулінар. - А для таго каб туды можна было змясціць падліўку або засмажаную агародніну. Да гэтай стравы выдатна падыдзе соус з сушаных грыбоў або проста смажанае сала з цыбуляй, смятана.
Чым даўжэй прыгатаваны бігас пастаіць, тым смачнейшы становіцца
У сям’і Вадзіма Гняцецкага гэты год асаблівы: дачка Мілана пайшла ў першы клас. Але нават з новымі школьнымі клопатамі дзяўчынка ўжо стала галоўнай памочніцай таты на кухні. Асабліва любіць замешваць цеста, што сведчыць пра сямейную любоў да прыгатавання капытцаў - стравы, якая з’ядноўвае ўсіх Гняцецкіх.
- Гэта наша сямейная страва, - дзеліцца Вадзім. - Яна не толькі аб’ядноўвае нас на кухні, але і ў жыцці. Жонка таксама навучылася іх гатаваць, але звычайна ўсе чакаюць, калі я пачну. А потым мы разам збіраемся за адным сталом.
Вадзім Гняцецкі - чалавек шматгранных талентаў. Акрамя кулінарных здольнасцей, ён паспяхова асвойвае традыцыйнае ткацтва і вышыўку ў Адэльскім Цэнтры культуры і народнай творчасці. Яго паясы, упрыгожаныя беларускімі арнаментамі, атрымліваюцца асабліва прыгожымі.
- Традыцыі трэба шанаваць, - упэўнены Вадзім. - Нематэрыяльная спадчына - гэта той падмурак, які робіць нас беларусамі, з нашай гісторыяй, асаблівымі і цікавымі для ўсяго свету.
Наталля Кавалькова, майстар па вышыўцы ў тым жа цэнтры, адзначае, што Вадзім пераймае ў яе традыцыі ткацтва. Наталля мае музычную адукацыю, скончыла Беларускую дзяржаўную кансерваторыю і доўгі час працавала ў Баранавіцкім музычным вучылішчы. Здаецца, вярнуўшыся да бацькоў у Адэльск, знайшла сваё месца.
Ламанцы з макам - абрадавая страва
Яшчэ з дзяцінства яе вабіла кулінарыя, а гатаваць навучыла мама. Ужо ў пяць гадоў яна з задавальненнем дапамагала на кухні, і адной з самых любімых страў быў адэльскі бігас.
- Гэта страва для мяне - заўсёды свята, бо менавіта тады яе і гатавалі, - гаворыць Наталля Мікалаеўна.
Яна ўпэўнена, што бігас - наша, беларуская страва, нягледзячы на тое што некаторыя могуць адносіць яе да польскай ці літоўскай кухні. З даўніх часоў у адэльскіх гаспадынь бігас быў абавязковым на святочным стале, і яна ведае, што падобныя рэцэпты існавалі і ў іншых рэгіёнах Беларусі.
"Гэта страва для мяне - заўсёды свята, бо менавіта тады яе і гатавалі".
Галоўны сакрэт бігаса, паводле слоў жанчыны, - гэта капуста. Важна, каб яна была з прыемнай кіслінкай, як свежая, так і квашаная. Менавіта ў такую капусту трэба дадаць добра развараную і нарэзаную рульку. Далей - падсмажаная вэнджаная каўбаса, цыбуля і морква. Усё гэта тушыцца на павольным агні, а калі ёсць магчымасць, то ў чыгунку ў печы - мінімум тры гадзіны. Каб зрабіць страву асаблівай, можна дадаць сушаныя грыбы, чарнасліў ці нават чырвонае віно - тады атрымаецца сапраўдны "каралеўскі" бігас.
- Чым даўжэй ён пастаіць, тым смачнейшым становіцца, - дзеліцца сакрэтам ідэальнага бігаса Наталля Кавалькова. - Таму нашы продкі гатавалі яго загадзя, каб на свяце ўся сям’я магла пачаставацца.
Бігас не губляе сваёй прывабнасці і сёння. На Дзень беларускага пісьменства ў Лідзе па страву выстраілася немаленькая чарга ахвотных.
Бручка - галоўны інгрэдыент цымаса
Смачныя прынцыпы
Яшчэ адна наша суразмоўца - Галіна Глябовіч - з цеплынёй успамінае бабулін жытні хлеб.
- Памятаю, як на кухні віравалі духмяныя пахі, калі бабуля пякла яго, - згадвае яна. - Раніцай паліла ў печы, а водбліскі агню адбіваліся на шыбах - так утульна станавілася.
Аднак самой Галіне было няпроста асвоіць прыгатаванне хлеба паводле старажытных рэцэптаў.
- Не тое, што майстэрства не хапала, - тлумачыць яна. - Для мяне, як і для ўсіх беларусаў, хлеб заўсёды быў святыняй. Яго шанавалі як сімвал дабрабыту і гасціннасці. І сёння гэта стаўленне захавалася.
Галіна Эдвардаўна расказала, што ніводнае свята ў мястэчку не абыходзілася і не абыходзіцца без хлеба, які гаспадыні з Адэльска пякуць з жытняй мукі на натуральнай заквасцы, без дражджэй. Гэта вельмі карысны прадукт для здаровага харчавання.
- Сапраўдная прынада нашага хлеба ў тым, што па старажытным рэцэпце ў цеста дадаюць цёртую бульбу, - дзеліцца сакрэтам гаспадыня Галіна, - Дзякуючы гэтаму хлеб атрымліваецца больш сытным і мае прыемную кіслінку. Як і раней, абавязкова дадаюць кмен, ільняное насенне і іншыя семачкі. А вось зрабіць "падушку" з бярозавых ці дубовых лістоў, як гэта рабілі ў даўнейшыя часы, у хатніх умовах ужо складаней.
Уявіце сабе: вы падарожнічаеце па маляўнічым аграгарадку, а тут раптам - водар свежаспечанага хлеба, такі, што аж сэрца замірае. Не дзіўна, што турысты часта просяць спячы ім той самы адэльскі хлеб. Але, як кажуць, добрая справа не робіцца хутка. Каб пакаштаваць гэтае цудоўнае стварэнне, трэба не толькі затрымацца ў вёсцы, але і знайсці сабе прытулак на начлег.
Ніводнае свята ў мястэчку не абыходзіцца без хлеба, які тут пякуць па старажытным рэцэпце
Гаспадыня з усмешкай на твары раскрывае нам свае сакрэты.
- Хлеб - гэта не хуткаспелка, - павучальна кажа яна. - Спачатку цеста трэба загадаць, даць яму падысці, пагладзіць рукой, як дзіця, зрабіць крыжык, накрыць абрусам і кажухом, каб сагрэлася. І толькі на другі дзень - зноў за працу. А каб кожная баханачка была беленькай і прыгожай, змазваецца яйкам.
Але гэта яшчэ не ўсё! Шматлікія правілы, якія здаюцца нам сёння забабонамі, насамрэч маюць глыбокі сэнс, які перайшоў да нас ад нашых продкаў. Вось, напрыклад, перад тым, як адправіць цеста ў печ, яго яшчэ раз перахрышчваюць. Чаму? А таму, што ў адным вуглу печы сядзіць анёл, а ў другім - чорт. Калі яго не "прагнаць", то чорт, не стрымаўшыся, можа "хлопнуць" анёла, і тады хлеб атрымаецца непрыгожым, "аселым".
- Мая бабуля вучыла мяне, што цеста трэба мясіць доўга, пакуль ад рук не адстане, пры гэтым дыхаць на яго і спяваць, - са смехам прыгадвае Галіна Эдвардаўна. - Праўда, я не так добра спяваю, як бабуля, але стараюся.
"Чым больш маку, тым больш смаку".
І вось нарэшце вынік - жытнёвы хлеб з хрумсткай скарынкай, усыпанай кменам. Ён атрымаўся неверагодна смачным, з асаблівым, непаўторным водарам. Мы паспрабавалі і зразумелі: перад намі сапраўдная майстрыха, якая захоўвае і перадае сакрэты старажытнай кухні. І калі вы калі-небудзь апыняцеся ў Адэльску, абавязкова паспрабуйце гэты цудоўны хлеб. Але памятайце: добрае чакае тых, хто ўмее чакаць!
Дзіўная гармонія адэльскай кухні
Сыходзімся з Галінай Эдвардаўнай на думцы, што нашы прадзеды ды прабабкі да ежы ставіліся не проста так, а з глыбокім шанаваннем, асабліва калі справа тычылася страў з "абрадавым пашпартам".
Вось, напрыклад, у Адэльску на Каляды, калі першая куцця посная, як зімовы ранак, гатуюць ламанцы. А на Мядовы Спас, калі сонца залатое, тыя ж ламанцы, але ўжо з мёдам і макам, на стол прыносяць. А яшчэ было такое смакоцце, як цымас, капытцы, бігас - іх, быццам добрых сяброў, запрашалі на ўсе святы: і на Зялёныя святкі, і на Вялікдзень, і на Янаў дзень…
А што ж такое гэтыя ламанцы? Адэльскія кулінары запэўнілі нас, што гэта самы што ні ёсць традыцыйны беларускі дэсерт. Назва яго, як і ўсё геніяльнае, простая - ад слова "ламаць". У іншых куточках Беларусі іх маглі называць шулікамі, мачанікамі ці вараніцамі, але сутнасць адна - смак ды радасць. І вось што цікава: паводле старажытных летапісаў, гэтыя печыва-прыгажуны з’явіліся пад уплывам каталіцкага абраду, калі людзі ламалі аплаткі і дзяліліся імі як знакам еднасці.
- Звычайна робім іх з прэснага цеста, - расказвае Галіна Глябовіч. - І не пячом, а акуратна падсушваем у печы. Потым па папярэдне праведзеных нажом лініях ламаем іх на кавалачкі. А зверху - салодкая макавая падліўка. Лічылася, што чым больш маку, тым больш смаку. Я вось і не памятаю, каб у нашай сям’і хоць адзін ламанец заставаўся на талерцы. З’ядалася ўсё да апошняй крошкі…
Знаёмства з асаблівасцямі адэльскай кухні ўмацоўвае ўпэўненасць у тым, што кулінарныя традыцыі дзякуючы руплівасці і любові іх носьбітаў жывуць. Яны не толькі дазваляюць нам атрымліваць асалоду ад смачнай ежы, але і ўмацоўваюць нашу сувязь з народнай культурай, з нашымі каранямі. Гэта жывая спадчына, якую мы павінны шанаваць і перадаваць далей, каб нашы нашчадкі таксама маглі адчуць смак сапраўднай Беларусі.
Наталля КАЗАЧКОВА, навуковы супрацоўнік Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору імя Кандрата Крапівы Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі:
- Многія даследчыкі ўпэўнены, што гродзенскую кухню можна вылучыць як своеасаблівы кулінарны і культурны фенамен Беларусі. Яна адрозніваецца сваёй самабытнасцю і ўвабрала ў сябе элементы беларускай, польскай, літоўскай, яўрэйскай кухняў.
Мне пашчасціла пабываць на каравай-фэсце "Бацькава булка" ў горадзе Свіслачы. Убачыла хараство выпечкі, рэцэптура прыгатавання якой унесена ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь, а сёе-тое і паспрабавала. На свяце былі таксама традыцыйныя стравы адэльскай кухні з мукі - жытнёвы хлеб, пончыкі і хрусты.
Вось вам наглядны прыклад наяўнасці ў нашай краіне асаблівасцей рэгіянальнай кухні. І іх вельмі важна захаваць, бо гэта тое, чым жылі нашы дзяды-прадзеды. Каб гэтыя веды і практыкі не згінулі ў стагоддзях, а прымушалі сучаснікаў задумацца аб каранях роду, вытоках сённяшняга дня.
Сняжана МІХАЙЛОЎСКАЯ, часопіс "Беларуская думка". Фота Леаніда ШЧАГЛОВА.
версія для друку
зрабіць стартавай
дабавіць у выбранае