Падзеі

Мы адшукалі (не)вядомую фатаграфію Лукашэнкі ў юнацтве. Вось якая гісторыя тоіцца за гэтым здымкам

У канцы 2024 года Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка наведаў Усебеларускі злёт студэнцкіх атрадаў. На форуме кіраўніку дзяржавы паказалі інтэрактыўную выстаўку аб гісторыі студатрадаўскага руху. Арганізатары адшукалі і здымак з Прэзідэнтам - на ім Аляксандр Лукашэнка паказаны ў кампаніі свайго студатрадаўскага калектыву. "Знайшлі ўнікальныя фатаграфіі. Гавораць, што ёсць знаёмыя байцы студэнцкіх атрадаў. Меліярацыйны канал, Быхаўскі раён. Але, на жаль, няма арыгінала", - сказаў тады першы сакратар ЦК БРСМ Аляксандр Лук'янаў. Што ж, дзякуючы неабыякавым падпісчыкам нам удалося адшукаць арыгінал гэтага здымка і зараз мы раскажам вам яго гісторыю.

Дзе мы знайшлі фатаграфію Прэзідэнта і пры чым тут нашчадкі Пушкіна

Арыгінал гэтай фатаграфіі належыць Анатолю Дудалю. Ён родам з вёскі Цялуша Бабруйскага раёна. Перад выхадам на заслужаны адпачынак Анатоль Фёдаравіч працаваў на Мінскім вытворчым аб'яднанні вылічальнай тэхнікі. Але на пенсіі свабодны час любіць праводзіць не ў сталіцы, а ў родных мясцінах. Гэта звычайны вясковы спосаб жыцця - колка дроў, клопат пра ўраджай - блізкі і кіраўніку дзяржавы.

Мястэчка Цялуша, дарэчы, вядомае тым, што тут пражывала беларуская галіна нашчадкаў Аляксандра Пушкіна. У 1881 годзе недалёка ад вёскі пасялілася ўнучка вялікага паэта Наталля Аляксандраўна разам са сваім мужам графам Паўлам Варанцовым-Вельямінавым. Да нашых дзён ні графскі дом, ні цудоўныя кветнікі, ні цяністыя алеі не захаваліся. Выпрабаванне часам вытрымалі толькі гаспадарчыя пабудовы і ўзведзеная графам Свята-Мікольская царква ў Цялушы, каля якой і пахавана Наталля Аляксандраўна.

У гэту вёсачку адпраўляемся і мы.

Гісторыя фатаграфіі з маладым Лукашэнкам

У 1968 годзе Анатоль Дудаль быў прызваны на тэрміновую ваенную службу. Пасля арміі ён уладкаваўся працаваць на Мінскі аўтамабільны завод, а праз пару гадоў вырашыў паступаць на фізіка-матэматыка ў Магілёўскі дзяржаўны педагагічны інстытут. У тыя ж гады ва ўніверсітэце вучыўся і Аляксандр Лукашэнка.

"У 1974 годзе я паехаў у будаўнічы атрад, якія займаўся меліярацыяй. І там я ўпершыню ўбачыў Аляксандра Лукашэнку. Ён вучыўся на гістарычным факультэце. У студэнцкім атрадзе і адбылося наша знаёмства", - успамінае Анатоль Фёдаравіч.

Студэнты акультурвалі меліярацыйны канал: вязалі фашыну, засыпалі канал шчэбенем і абкладалі дзёрнам. "Гэта была сур'ёзная фізічная нагрузка. Аляксандр Рыгоравіч - дужы такі, вось мы з ім усё і цягалі. Мы не тое каб сябравалі, проста ў нас была агульная работа", - тлумачыць наш субяседнік.

У юнацтве Аляксандр Лукашэнка захапляўся футболам. І Анатоль Фёдаравіч заўважае, што ў яго напарніка была вельмі добрая рэакцыя: "Я тады заўважыў, што ён быў рэзкі ў рухах. Недзе трэба было падняцца, і ён так хутка гэта рабіў. У яго добрая рэакцыя".

Працаваць у будатрадзе было нялёгка. Да таго ж студэнтам неабходна было думаць і аб сваім пражыцці. Яны ішлі ў калгас, а плацілі там мала. Каб атрымаць якія-небудзь грошы і купіць мінімальны набор прадуктаў, неабходна было добра папрацаваць.

"Брыганціна нумар 2" - гэта будынак мясцовай школы. Я не памятаю, хто нас фатаграфаваў. Нехта прапанаваў сфатаграфавацца, і мы спехам, як стаялі, сабраліся. Тут, дарэчы, не ўвесь атрад. Нас чалавек 30 з лішкам было. Вось да нас хлопчык 9-гадовы прыбіўся, - апісвае фатаграфію Анатоль Фёдаравіч. - Я паспеў тады купіць форму для студэнцкіх атрадаў. А гузікі белыя былі, дык я іх адрэзаў і прышыў армейскія".

У далейшым Анатоль Дудаль яшчэ пару разоў сутыкнуўся з будучым Прэзідэнтам. Напрыклад, ён успамінае, як у час вучобы дэкан аднойчы прывёў да іх у аўдыторыю Аляксандра Лукашэнку, каб той прачытаў студэнтам лекцыю пра падзеі ў Кітаі.

"Гэта я добра памятаю. Яго нам прадставілі, і ён так прыгожа пачаў. Калі ён заходзіў у аўдыторыю, да яго заўсёды з павагай ставіліся", - гаворыць Анатоль Фёдаравіч.

Як мяняўся Савецкі Саюз

Паводле слоў Анатоля Дудаля, у тыя гады ніхто і не меркаваў, што такая велізарная і моцная імперыя, як Савецкі Саюз, калі-небудзь можа разваліцца. Аднак у канцы 1970-х у жыцці краіны сталі адчувацца "бязладдзе і непрыстойнасць". Напрыклад, калі раней завадчане прыходзілі ў свае цэхі яшчэ да адкрыцця, пачыналі работы чуць свет і імкнуліся зрабіць як мага больш, то з часам у грамадстве стала шмат фальшу.

"Думалі адно, гаварылі другое, рабілі трэцяе. Многія ўжо зрабіліся нахабнымі, калі казаць шчыра. У парткамах і прафсаюзах было шмат "падснежнікаў": людзі маглі лічыцца на заводзе мантажнікамі, а ніколі імі і не працавалі - проста дзялілі цукеркі да навагодніх свят. Было шмат бязладдзя", - тлумачыць Анатоль Фёдаравіч.

Нешта падобнае адбывалася і ў студэнцкім асяроддзі. "Я ж яшчэ быў у будатрадзе - у 1976 годзе. Гэта быў ужо зусім іншы атрад. Першы быў, як казка: усе працавалі, усё было, як свята. А другі раз да нас папрыязджалі аматары адправіць тэлеграму Брэжневу: "Дарагі Леанід Ільіч, ды мы ў твой гонар..." Падхалімаж быў. І на гістарычным факультэце ўжо вучыліся дзеці сакратароў райкамаў, якім было на ўсё напляваць. Усё разлагалася", - гаворыць наш субяседнік.

Аб прэзідэнцкіх выбарах

Анатоль Фёдаравіч з гордасцю прызнаецца, што заўсёды галасаваў за Аляксандра Лукашэнку, у тым ліку і на першых прэзідэнцкіх выбарах. "Па-першае, мы з адной ВНУ. Па-другое, я ведаў, што ён не любіць фальшу", - тлумачыць ён свой выбар.

Паводле яго слоў, у маладосці ў Аляксандра Лукашэнкі было павышанае пачуццё справядлівасці, ён не мог цярпець бязладдзя. І з таго часу Аляксандр Рыгоравіч не памяняўся.

"Ён усяго дасягнуў толькі дзякуючы свайму розуму і працавітасці. Ніякай дапамогі, ніякага блату. І калі ён стаў Прэзідэнтам, я падумаў: ну, трымайцеся, махляры, будзе вам горача, - расказвае Анатоль Дудаль. - Той непарадак ужо надакучыў. Такое бязладдзе было ў 1990-я - пустыя магазіны, зарплаты не выдавалі, работы не было. Я хадзіў паслухаць і БНФ, і Пазняка бачыў. Некаторыя выступалі за чэхаславацкую форму праўлення. Няхай беларускую форму праўлення возьмуць цяпер! І ўбачаць рэзультат. Слухаў я і Шушкевіча - у мяне склалася такое ўражанне, што ў кіраванні ён наогул нічога не разумеў. Усе рваліся ва ўладу, каб нешта паймець".

На думку Анатоля Фёдаравіча, галоўная перавага Аляксандра Лукашэнкі заключалася ў тым, што ён быў выхадцам з народа, простым чалавекам. "Ён жыццё ведаў. Ведаў, чым жывуць звычайныя людзі. Гэтыя ведалі, чым жывуць у вярхах (а жылі яны і іх дзеці добра), а ён з самага нізу. Ён разумеў, што з галоднага чалавека патрабаваць бяссэнсава. Значыць, трэба накарміць. Ён убачыў самае галоўнае", - заявіў мужчына.

І беларускія прадпрыемствы, знакамітыя прамысловыя гіганты Беларусі, удалося захаваць дзякуючы Прэзідэнту, упэўнены Анатоль Дудаль. "Я ж цікавіўся, чым дыхае БНФ: Жодзіна - закрыць, ліквідаваць. Нявыгадна. Гэта ж ліквідаваць цэлы горад! Трактарнаму - не, "Гарызонт" - ліквідаваць. "Не тыя тэлевізары, не тое пакаленне". Нават амерыканцы, калі прыязджалі да нас на завод, нічога талковага не прапаноўвалі, толькі старыя тэхналогіі. Навошта нам гэта старызна і хлам?" - успамінае ён.

Анатоль Фёдаравіч ведае, аб чым гаворыць. Ён сам неаднаразова старшынстваваў у выбарчай камісіі, таму ведае ўсю гэту кухню не па чутках: "Без усякага фальшу ён заўсёды набіраў большую частку галасоў. Я ж кантактаваў і з іншымі старшынямі. Гляджу ў інтэрнэце: насупраць майго прозвішча, калі Лукашэнка выйграў (ён сумленна перамог), напісана - памагаты фашызму. Дык што, я фальшывіць павінен?"

"Ён такой дасканаласці дасягнуў за гэтыя гады. Адбудаваў вертыкаль. Паглядзіце, якая ў яго цяпер моцная каманда ў параўнанні з першай камандай. Задачы дакладна пастаўлены. Некаму, можа, не падабаюцца яго рэзкія выказванні. Яны ўсе хочуць, як у той байцы, калі повар ката сарамаціў: "Кот Васька хітрун! Кот Васька злодзей!" Маўляў, трэба ласкава гаварыць. Але ж з некаторымі трэба гаварыць на іх мове, каб спыніць гэта бязладдзе", - лічыць Анатоль Дудаль.

А што б ён цяпер сказаў Прэзідэнту, калі б сустрэўся з ім? Ад гэтага пытання мужчына бянтэжыцца, але, гаворыць, дакладна пажадаў бы поспехаў і не зварочваць з выбранага шляху. "Ён за гэтыя 30 гадоў, на мой погляд, столькі зрабіў, што яго папярэднікі ўсе разам узятыя столькі не зрабілі б", - перакананы Анатоль Фёдаравіч.

На яго думку, моладзь, на жаль, не можа параўнаць цяперашняе жыццё з тым, што адбывалася ў 1990-я гады. Таму часам лёгка можа паддавацца на заклікі да правакацый.

"Не ездзілі б яны па заграніцах, а дапамагалі б сваю краіну ў парадку ўтрымліваць. Усе ж перайшлі на камп'ютары, тэлефоны... Можа, у людзей проста зрок падсеў, сталі менш бачыць", - вобразна выказаўся Анатоль Дудаль.

Аб савецкай загартоўцы і аб правіле, як дасягнуць поспеху ў жыцці

Як мы ўжо расказвалі, арыгінал фатаграфіі з Аляксандрам Лукашэнкам нам удалося знайсці дзякуючы нашым неабыякавым падпісчыкам. Уся гэта гісторыя закруцілася толькі дзякуючы сыну Анатоля Дудаля - Віталю. Ён старшы следчы Цэнтральнага (горада Мінска) раённага аддзела Следчага камітэта.

"Убачыўшы гэту фатаграфію ў СМІ, я прыйшоў у стан ажыўлена-ўзрушаны. Яна 51 год захоўвалася ў сямейным альбоме ў бацькі, і я быў здзіўлены, што яна аказалася ў сродках масавай інфармацыі. Бацька з хваляваннем і павагай ставіўся да гэтай фатаграфіі (ён заўсёды педантычна ставіўся да рэчаў), і я не здзіўлены, што яна ў яго захавалася. Ён не дазваляў яе каму-небудзь паказваць, дэманстраваць на людзях, таму пра гэты здымак ніхто не ведаў", - расказвае Віталь.

І ён не хітруе. Мы сапраўды ледзь угаварылі Анатоля Фёдаравіча на інтэрв'ю.

"Бацька быў вялікім матыватарам у маім жыцці. Дапусцім, калі я пачаў займацца самба, бацька мне гаварыў: "Ну, куды ты пойдзеш? У цябе склад цела не той - тонкія рукі, тонкая шыя. Не атрымаецца". Але гэта мяне і матывавала", - адзначае Віталь.

Менавіта з заняткаў самба ў яго і вырасла жаданне звязаць сваю будучую кар'еру са службай у праваахоўных органах. Сваю лепту ўнеслі і сямейныя прагляды дэтэктыўных серыялаў і перадач. Прычым юнаку больш імпанавала работа следчага, адседжвацца ў кабінеце ён не хацеў. Так ён і выбраў следча-экспертны факультэт Акадэміі МУС. Конкурс быў вельмі вялікі (12 чалавек на месца), таму, каб паступіць туды, хлопцу давялося папацець у прамым сэнсе слова.

"Цяпер мая работа заключаецца ў выездах у складзе следча-аператыўнай групы на месцы здарэння і вывучэнні следавой карціны. Праводзім агляд месца здарэння, апытваем відавочцаў, здымаем запіс з камер відэанагляду. У нас даволі складаны раён, паколькі тут сфакусіраваны забаўляльныя ўстановы, гандлёвыя цэнтры", - растлумачыў Віталь Дудаль.

Следчы прызнаецца, што заўсёды з хваляваннем ставіўся да савецкай загартоўкі. Бо тады мужчыны ўмелі рабіць усё - і абутак прывесці ў парадак, і машыну адрамантаваць, і пабудаваць дом.

"Бацька выхоўваўся менавіта ў такі час. І я ў яго пытаўся: а як малады Аляксандр Рыгоравіч, які ён быў? І бацька расказваў, што ён быў рукастым, умеў усё рабіць. Таму, калі Прэзідэнт аб нечым гаворыць з трыбуны, я разумею, што ён сапраўды ў гэтым разбіраецца і ўмее і даглядаць жывёлу, і кіраваць тэхнікай, і быць кіраўніком. І ў яго словах няма падробленасці і фальшу", - падкрэслівае Віталь.

Ён дадае, што заўсёды прытрымліваўся поглядаў бацькоў: калі хочаш нечага дасягнуць, то не сядзі на месцы, а дзейнічай, працуй і развівайся.

"Бацьку ўжо практычна 75 гадоў. І такое пачуццё, што я вечна яго слухаў бы. Яго расказы - гэта заўсёды нешта новае для мяне. І цяпер ён адкрыўся для мяне з новага боку. І як чалавек, і як бацька", - падзяліўся Віталь Дудаль.