Падзеі, факты, анонсы

Ад народнай песні да оперы. Да 125-годдзя з дня нараджэння беларускага кампазітара Рыгора Пукста

1960-я гады. Кампазітары У.Алоўнікаў, Р.Пукст і П.Падкавыраў за сяброўскай размовай

27 лістапада, Мінск /Кар. БЕЛТА/. Сёння спаўняецца 125 гадоў з дня нараджэння беларускага кампазітара, заслужанага дзеяча мастацтваў БССР Рыгора Пукста.

Рыгор Пукст унёс вялікі ўклад у развіццё беларускай культуры, яго творы сталі дастойнай часткай айчыннай музычнай спадчыны. У гісторыю музыкі ён увайшоў як стваральнік опер "Машэка", "Марынка" і "Свіцязянка", шасці сімфоній і вядомай сімфанічнай фантазіі "Перапёлачка". Яго творчасць ахоплівае песні і рамансы на вершы вядомых паэтаў, а таксама музыку да фільмаў і тэатральных спектакляў.

Нарадзіўся Рыгор Канстанцінавіч Пукст 27 лістапада 1900 года на ўскраіне Гомеля ў сям'і чыгуначніка. Усе яе члены вылучаліся музычным талентам. Але больш за іншых - Рыгор. Ён з дзяцінства, як зачараваны, мог гадзінамі слухаць народныя песні, ігру на балалайцы і гітары. Аднойчы хлопчык трапіў на выступленне самадзейнага струннага квартэта, пасля чаго стаў пастаянным наведвальнікам рэпетыцый чыгуначнага харавога гуртка і аркестра рускіх народных інструментаў.

Калі Грышу было 12 гадоў, трагічна загінуў яго бацька. Падлетку давялося атрымаць спецыяльнасць і карміць сям'ю. Ён паступіў у Гомельскае тэхнічнае вучылішча і, як бацька, стаў чыгуначнікам. Працаваў спачатку слесарам, затым памочнікам машыніста, потым машыністам. Нягледзячы на ​​цяжкую фізічную працу, у сэрцы Рыгора Пукста прадаўжала гучаць музыка. Юнак увесь час спрабаваў глыбей пранікнуць у сакрэты пабудовы музычных твораў, перапісваючы для гэтага рамансы А. Грачанінава, С. Рахманінава, П. Чайкоўскага, карыстаючыся выпадковымі брашурамі і кнігамі пра музыку. Прыродны дар і пачуццё мастацкай формы падштурхнулі яго да думкі паспрабаваць пісаць музыку.

Аднойчы на ​​занятках хору ён прапанаваў выканаць напісаны ім "Марш чыгуначнікаў" і вельмі здзівіўся станоўчай рэакцыі таварышаў на яго твор. Паспяховая "проба пяра" выклікала за сабой наступныя.

Ужо ў 1919 годзе пасля першага публічнага выканання раманса "Мінулага часу цені туманныя" Рыгор сярод сваіх сяброў лічыўся сапраўдным кампазітарам. Не заўважыць актыўнага і адоранага маладога чалавека не маглі. Рыгор Пукст стаў інструктарам палітасветы, займаўся арганізацыяй самадзейных гурткоў у службах і аддзяленнях Гомельскага чыгуначнага вузла. З 1921 года выкладаў музыку ў школах Гомеля.

Слаба разбіраючыся ў музычнай форме, не ведаючы законаў гармоніі, ён усё ж спрабаваў пісаць рамансы, хоры, інструментальныя п'есы, і яго таварышы па самадзейнасці горача падтрымлівалі гэтыя спробы. Так з'явіліся дзіцячыя песні Рыгора Пукста "Зайка, паскачы" і "Матылёк", хоры "У кузні" на словы У. Неміровіча-Данчанкі і "Вырыта заступам яма глыбокая" на словы І. Нікіціна, "Элегія" для фартэпіяна, некалькі рамансаў, песень і дуэтаў на тэксты М. Лермантава, І. Нікіціна, Н. Ярашэвіча і інш.

Рыгор горача хацеў вучыцца на кампазітара. Год прысвяціў самападрыхтоўцы. І ў 1923 годзе хлопец з простай рабочай сям'і паступіў у Маскоўскую дзяржаўную кансерваторыю. Там Пукста ўзяў у свой клас прафесар кансерваторыі, кампазітар і тэарэтык Г. Канюс.

Працавітасць у спалучэнні з вялікай адоранасцю дазволіла Рыгору Канстанцінавічу значна раней, чым трэба па праграме, авалодаць гармоніяй, навучыцца тонка чуць музычную форму, паспяхова засвоіць поліфанію, інструментоўку і іншыя прадметы, неабходныя будучаму кампазітару.

У 1926 годзе з'явіўся цыкл рамансаў Пукста на словы І. Буніна, які сведчыць пра багаты меладычны дар кампазітара. Праз год ён напісаў некалькі рамансаў на вершы А. Блока, паспрабаваў свае сілы ў музыцы для квартэта, накідаў эскізы сімфанічнай паэмы "Поўнач".

Пасля заканчэння кансерваторыі ў 1929 годзе Рыгора Пукста накіравалі выкладаць у Омскі музычны тэхнікум. Там у 1930 годзе ён стварыў вялікі твор - "Сюіту на тэмы беларускіх народных песень" для сімфанічнага аркестра.

У 1932 годзе Рыгор Канстанцінавіч вярнуўся ў Гомель. На той час у яго сфарміравалася свая музычная мова, быў набыты кампазітарскі вопыт, яго імя стала папулярным. У кампазітара было шмат творчых планаў. Але іх давялося адкласці - пачалася Вялікая Айчынная вайна.

Жонка Пукста з дзецьмі спешна эвакуіравалася на Урал. А Рыгор Канстанцінавіч у складзе франтавой брыгады Беларускай дзяржаўнай філармоніі выступаў на канцэртах для салдат і афіцэраў воінскіх злучэнняў, параненых байцоў у шпіталях, на абаронных заводах і для працаўнікоў сельскай гаспадаркі.

Пачуццём гарачай любові да радзімы, да роднага беларускага народа прасякнуты ўсе творы Рыгора Канстанцінавіча, напісаныя ў той перыяд. У яго рамансах і песнях знайшлі адлюстраванне падзеі Вялікай Айчыннай вайны, гераічныя подзвігі народа, любоў да радзімы, вера ў перамогу і смутак аб цяжкіх стратах. Асаблівай цеплынёй і сардэчнасцю вызначаюцца такія рамансы Пукста на словы А. Астрэйкі, як "Хай бы прысніліся", "Пісьмо", "Праходзяць дні", "Шоўкавыя травы", звязаныя з вобразамі роднай зямлі. Зусім іншы, жыццярадасны характар ​​маюць песні пра беларускіх партызанаў: "За родную зямлю" і "Слухайце, пушчы, паляны" на словы П. Пестрака, партызанскія прыпеўкі "Разлюлі-люлі маліна" на словы К. Крапівы і інш.

Найбольш значным творам, створаным кампазітарам у ваенны перыяд, была яго Другая сімфонія. Твор быў закончаны ў 1943 годзе і прысвечаны падзеям Вялікай Айчыннай вайны, беларускаму народу, які змагаўся за свабоду і незалежнасць сваёй Радзімы.

Разам з кампазітарскай дзейнасцю Рыгор Канстанцінавіч займаўся выкладаннем у Беларускай дзяржаўнай кансерваторыі імя Луначарскага (цяпер Беларуская дзяржаўная акадэмія музыкі), музычнай школе і вучылішчы. З 1952 года працаваў спачатку хормайстрам, а пазней мастацкім кіраўніком музычнага вяшчання Беларускага радыё.

У 1955 годзе Рыгор Канстанцінавіч быў удастоены звання заслужанага дзеяча мастацтваў БССР. Яго апошнім значным творам стала опера "Свіцязянка", ідэю якой кампазітар выношваў на працягу некалькіх гадоў.

Пайшоў з жыцця Рыгор Канстанцінавіч Пукст у 1960 годзе, пахаваны на Усходніх могілках у Мінску. У Гомелі на доме, дзе нарадзіўся кампазітар, устаноўлена мемарыяльная дошка.

версія для друку

зрабіць стартавай

дабавіць у выбранае