Галоўныя навіны

Па гэтым фестывалі ведаюць і ацэньваюць Беларусь. Як Лукашэнка ратаваў "Славянскі базар"

У 2005 годзе Аляксандр Лукашэнка ў размове з расійскімі журналістамі абмеркаваў, як дзяржава падтрымлівае культуру. Прэзідэнт шчыра гаварыў, што час цяжкі. Але ніводную культурную ўстанову не закрылі і ніводны фестываль не згарнулі. І гэта дарагога варта. Ва ўсіх сэнсах. У новым выпуску праекта БЕЛТА "Па факце: рашэнні Першага" мы раскажам, як прадаўжаюць фестывальны рух у Беларусі, навошта "Славянскаму базару" некалькі разоў мянялі назву і чаму Лукашэнка не адмовіўся ад галоўнай ідэі, закладзенай у аснову фестывалю ў Віцебску.

Як у Беларусі захоўваецца культурная і творчая спадчына

"За гады існавання творчы форум значна пашырыў мастацкія гарызонты і стаў знакавай культурнай падзеяй. У гэтыя святочныя дні маладзечанская зямля зноў аб'ядноўвае яркіх, таленавітых паэтаў, кампазітараў і выканаўцаў. Тысячы гледачоў будуць сведкамі зараджэння новых зорных імёнаў і атрымаюць задавальненне ад цікавых праектаў".

Гэта прывітанне Прэзідэнта Беларусі ўдзельнікам і гасцям 22-га Нацыянальнага фестывалю беларускай песні і паэзіі ў Маладзечне. Фестываль прайшоў на мінулым тыдні. За гады існавання творчы форум значна пашырыў мастацкія гарызонты і стаў знакавай культурнай падзеяй краіны. У Маладзечна па традыцыі з'ехаліся госці з усіх рэгіёнаў Беларусі. Арганізатары падрыхтавалі шмат лакацый як для дзяцей, так і дарослых - кінапаказы, дыскатэкі, канцэрты, выставы, кірмашы. З году ў год Маладзечна становіцца цэнтрам прыцягнення маладых таленавітых выканаўцаў і адкрывае новыя імёны. На гэты раз у конкурсе беларускай эстраднай песні прымалі ўдзел два дзясяткі артыстаў - па тры ад кожнай вобласці і Мінска. Са сцэны гучалі беларускія песні, якія для выканання канкурсанты падбіралі самі. А значыць, неацэнная спадчына беларускай культуры захоўваецца і прадаўжае перадавацца з пакалення ў пакаленне.

"Безумоўна, пытанні абароны сваёй нацыянальнай спадчыны - гэта задачы, на вырашэнне якіх павінна быць нацэлена ўся сфера культуры. Мы заўсёды даволі беражліва адносіліся да сваёй культуры, народнай творчасці. Але час ставіць новыя задачы. Мала берагчы і адраджаць. Актуальным стала пытанне аб паэтапным культурным "імпартазамяшчэнні". Скажу адкрыта і, дарэчы, абапіраючыся на меркаванне неабыякавых людзей: сапраўды, пара адыходзіць ад культурных павеваў і святкаванняў, якія супярэчаць нашым хрысціянскім традыцыям і маралі. Трэба больш актыўна падтрымліваць свае традыцыі, свае сімвалы, сваіх артыстаў, мастакоў і гэтак далей. Тым больш што попыт на айчыннае, на роднае расце", - звярнуў увагу на неабходнасць захавання і падтрымання культурных традыцый беларускага народа кіраўнік дзяржавы ў сваім Пасланні беларускаму народу і парламенту ў гэтым годзе.

Колькі культурных фестываляў штогод праводзіцца ў Беларусі

Штогод у Беларусі праводзіцца каля 60 фестываляў міжнароднага і рэспубліканскага значэння, палавіна з іх - музычныя. "Славянскі базар у Віцебску", Нацыянальны фестываль беларускай песні і паэзіі "Маладзечна", "Александрыя збірае сяброў", Viva Braslav, "Вечары Вялікага тэатра ў замку Радзівілаў" і многія іншыя. Гэта брэнды суверэннай Беларусі. Фестывалі не проста захоўваюць, а кожны раз напаўняюць новым гучаннем.

Віцебск рыхтуецца прыняць галоўную культурную падзею года - Міжнародны фестываль мастацтваў "Славянскі базар у Віцебску". Больш за чвэрць стагоддзя гэты буйнейшы форум праводзіцца пад патранажам Прэзідэнта Беларусі і прымае гасцей з усіх кантынентаў. За гэты час на радзіме Шагала пабывалі дзясяткі тысяч удзельнікаў з больш як 100 краін.

Як "Славянскі базар у Віцебску" атрымаў сваю сучасную назву

Невялікі гістарычны флэшбэк. Першы фестываль мастацтваў прайшоў 18 ліпеня 1992 года ў Віцебску. Ля вытокаў стаялі тры дзяржавы - Беларусь, Расія і Украіна. Першапачаткова арганізатары ставілі сабе за мэту азнаёміць віцябчан і гасцей горада з песеннай творчасцю славянскіх народаў. З 1993-га "Славянскі базар" увайшоў у склад Міжнароднай федэрацыі арганізатараў фестываляў. У гэтым жа годзе пашырылася і геаграфія ўдзельнікаў: да фестывалю ўпершыню далучыліся прадстаўнікі са Славакіі, Кыргызстана, Літвы, Турцыі, Балгарыі і Югаславіі. Форум некалькі разоў мяняў сваю назву і статус. Першапачаткова гэта быў міжнародны музычны фестываль, з 1995 года - Міжнародны фестываль мастацтваў, а з 1998-га - "Славянскі базар у Віцебску". І справа не ў тым, што камусьці хацелася разнастайнасці або не было чым заняцца. Сапраўдныя прычыны да гэтага часу добра памятае нязменная вядучая заслужаная артыстка Беларусі Алена Спірыдовіч.

"Гэта добрая воля Аляксандра Рыгоравіча. Я гэта помню. Ён зусім малады Прэзідэнт. У яго, напэўна, праблем хапала. А тут фестываль, свята, не самая важная для краіны справа. Але менавіта ў гэты момант ён прымае рашэнне: "Славянскаму базару" называцца "Славянскім базарам у Віцебску". Я, маладая вядучая, набралася смеласці і проста кінулася да Прэзідэнта з просьбай захаваць "Славянскі базар". Калі калектыў пачаў распадацца, атрымалася, што не ў нас усе аўтарскія правы. Але "Славянскі базар у Віцебску" не можа праходзіць у Балгарыі, Расіі, Харватыі. Аляксандр Рыгоравіч, магчыма, адрэагаваў на маю просьбу, магчыма, на шматлікія просьбы", - расказала Алена Спірыдовіч.

Чаму Лукашэнка прыняў рашэнне ўзяць "Славянскі базар" пад асабісты патранаж

З 1995 года фестываль пад асабістым патранажам Аляксандра Лукашэнкі. Яго рашэнне не зменіцца і праз гады - фестывалю быць, і праводзіць яго будуць выключна ў Віцебску. Хоць колькі было прапаноў "не адказваць за "Базар", адправіць яго па гарадах і вёсках. Непахісная пазіцыя кіраўніка дзяржавы расставіла ўсё на свае месцы - дом у фестывалю адзін. І размешчаны ён у Віцебску.

На нарадзе "Аб мерах па вырашэнні праблем развіцця культуры і мастацтва" ў лютым 2001 года кіраўнік дзяржавы адзначыў значнасць "Славянскага базару" для беларускай культуры. "Красамоўны факт: 24 студзеня бягучага года на юбілейнай, 25-й асамблеі Міжнароднага аб'яднання фестываляў і конкурсаў пры ЮНЕСКА наш фестываль мастацтваў "Славянскі базар у Віцебску" прызнаны лепшым фестывалем 2000 года. Гэта званне аспрэчвалі 179 фестываляў з 60 краін. За апошнія 35 гадоў яно было прысуджана толькі шасці фестывалям, у ліку якіх такія сусветна вядомыя, як "Сопат" і "Сан-Рэма". А цяпер і наш славянскі фестываль. А вы ж помніце, колькі скептыкаў і крытыкаў было, калі мы стараліся захаваць фестываль, узяўшы яго пад прэзідэнцкі патранаж. І гэта не адзінкавы прыклад. Цяпер па гэтым фестывалі ведаюць і ацэньваюць Беларусь. А ў нас жа такіх фестываляў, такіх яркіх мерапрыемстваў шмат. І яны характарызуюць аблічча нашай краіны", - сказаў Прэзідэнт.

Дырэктар "Славянскага базару" Глеб Лапіцкі расказаў, як у сярэдзіне дзевяностых Прэзідэнт Беларусі прыняў рашэнне ўзяць фестываль пад асабісты патранаж. "Калі ў 1995 годзе Аляксандр Лукашэнка прыехаў на фестываль, ён, як вельмі дасведчаны палітык, унёс галоўную інвестыцыю ў культуру. Відавочна, што ў прамысловасці або спорце можна стварыць брэнды. А зрабіць культурны брэнд у краіне, выхаваць штосьці эстраднае - гэта вельмі складана", - перакананы Глеб Лапіцкі.

Дырэктар "Славянскага базару" адзначыў значную падтрымку, якая штогод аказваецца фестывалю з боку Прэзідэнта Беларусі, Міністэрства культуры, урада і партнёраў. "Такім чынам мы паказваем, як талакой можна зрабіць адзін вялікі вынік", - падкрэсліў дырэктар "Славянскага базару".

Чаму цвёрдая пазіцыя Лукашэнкі правесці фестываль у кавідны 2020-ы здавалася ўтапічнай

"Славянскі базар" з гонарам вытрымлівае выпрабаванне часам. Нават калі ўвесь свет схаваўся за кавіднымі маскамі, форум адбыўся. Гэта быў як глыток свежага паветра і для артыстаў, і для гледачоў. Тады нават самі арганізатары не верылі, што атрымаецца. Фестываль не проста адбыўся, а ўвайшоў у гісторыю.

"Калі ў 2020 годзе мы прымалі рашэнне і ў Прэзідэнта была цвёрдая пазіцыя праводзіць фестываль, для нас гэта здавалася ўтопіяй. Мы нават не ўяўлялі, як гэта зрабіць. Але потым мы ўсё зрабілі. Ёсць прыказка: час расставіць усё на свае месцы. І цяпер мы з гонарам гаворым, што наш фестываль адзіны ў свеце, які праводзіцца без перапынкаў і адмены. Плечы ў гэты момант выраўноўваюцца, а пастава становіцца гордай", - расказаў Глеб Лапіцкі.

Якая ідэя закладзена ў аснову "Славянскага базару"

Беларусы добра ведаюць цану чыстаму небу над галавой і спакойнаму жыццю. Невыпадкова менавіта з нашай краіны - сэрца славянскага свету - гучыць як заклік дэвіз фестывалю: "Праз мастацтва - да міру і ўзаемаразумення". Такую ж назву мае спецыяльная прэмія Прэзідэнта, якую ўручае асабіста кіраўнік дзяржавы. Цяпер гэтыя словы актуальны як ніколі. Ніхто і ўявіць не мог, што адзіны славянскі свет з тысячагадовай гісторыяй апынецца ва ўмовах палітычнага і культурнага выжывання. Самае крыўднае тое, што паміж краінамі і народамі паспрабуюць разарваць дружбу, а славян раскідаюць па розныя бакі барыкад.

"Самы разбуральны ўдар быў нанесены восем гадоў таму - восем гадоў! - проста ў сэрца славянскага свету - у беларуска-расійска-ўкраінскае братэрства. І як бы сёння ні пераварочвалі гісторыю з ног на галаву, мы страцілі Украіну задоўга да пачатку спецыяльнай аперацыі. Тады, калі яе палітыкі самі адмовіліся ад славянскай ідэнтычнасці. Калі нам цудам удавалася прывесці на гэту сцэну ўкраінцаў, нават тых, якія даўно жывуць у іншых краінах. Але чаго б нам гэта ні каштавала, на адкрыцці "Славянскага базару" гучала ўкраінская мова. І будзе гучаць, у тым ліку сёння. Больш таго, яна будзе тут гучаць заўсёды! Украіна, братэрскі ўкраінскі народ вернецца ў сваю сям'ю, а мы зрабіць павінны ўсё магчымае, каб фестываль жыў", - упэўненасць у гэтым Аляксандр Лукашэнка выказаў на адкрыцці XXXI Міжнароднага фестывалю мастацтваў "Славянскі базар у Віцебску" ў ліпені мінулага года.

З якіх краін на "Славянскі базар" прыязджаюць госці і ўдзельнікі

Як бы хто ні спрабаваў аддзяліць беларусаў жалезнай заслонай, у Віцебск прадаўжаюць прыязджаць госці з Еўропы і з іншых кантынентаў. Білеты на канцэрты прадаюцца, у гасцініцах няма свабодных месцаў. На санкцыі і агароджу на граніцах беларусы ўжо не першы год адказваюць бязвізам. Вось і на гэты раз замежным грамадзянам з 73 краін, якія накіроўваюцца на "Славянскі базар" праз міжнародныя пункты пропуску, дастаткова будзе прад'явіць білет. Таксама замежныя госці вызваляюцца ад дзяржпошліны за рэгістрацыю часовага знаходжання ў нашай краіне.

"Фестываль не толькі вырастае, але і стаіць на сваім, незалежна ад палітычных павеваў. Самае важнае, што фестываль па-за ўсім гэтым. У нас ёсць выдатны слоган: "Праз мастацтва - да міру і ўзаемаразумення". Так называецца прэмія кіраўніка дзяржавы, якая ўручаецца штогод. Мы рады бачыць на "Славянскім базары" ўсіх, хто падзяляе з намі гэты слоган. Васільку (частка сімволікі "Славянскага базару". - Заўвага БЕЛТА) немагчыма забараніць расці ў якой-небудзь краіне. І ў бягучым годзе мы чакаем на фестывалі прадстаўнікоў амаль трох дзясяткаў краін", - расказаў Глеб Лапіцкі.

Ідэя яднання гучыць на працягу ўсяго існавання фестывалю. Гэта культурны мост, які злучае людзей з розных краін. У Віцебску адбыліся сотні канцэртаў, якія паглядзелі мільёны гледачоў планеты. У горадзе над Дзвіной штогод выступаюць і сусветныя зоркі, і артысты-пачаткоўцы. Міжнародны конкурс выканаўцаў эстраднай песні - гэта не проста шоу, у якім кожны спрабуе вылучыцца, забываючы пра вытокі. Кожнае выступленне - гэта абавязкова дзіўны голас і дэманстрацыя нацыянальнага каларыту. Усе выканаўцы, якія выходзяць на сцэну Летняга амфітэатра, адзначаюць сардэчны прыём. Асабліва цёпла зала вітае беларускага лідара, які, бадай што, самы адданы глядач. Яно і зразумела, на вачах Прэзідэнта фестываль зараджаўся і сталеў. І ўвесь гэты час Бацька быў побач, калі трэба - абараняў, але заўсёды верыў у поспех.

"Чвэрць стагоддзя таму гэта вялікае дзейства магло адправіцца ў падарожжа па гарадах і вёсках Савецкага Саюза, які разваліўся. А ў бягучым годзе ён мог проста стаць на паўзу, як гэта адбылося з вядомымі сусветнымі шоу і конкурсамі. Але тады і сёння мы збераглі наш "Славянскі базар", нашу славянскую традыцыю. Нягледзячы на закрытыя граніцы, тут сабраліся самыя яркія тытулаваныя артысты з Беларусі, Расіі, Украіны, братэрскіх нам народаў і рэспублік і іншых дзяржаў. Па-іншаму, напэўна, і быць не магло", - заявіў Прэзідэнт Беларусі на "Славянскім базары" ў 2020 годзе.

Крыху менш за месяц застаецца да доўгачаканага: "Увага, гаворыць і паказвае Віцебск". Гэта будзе новая старонка ў летапісе без перабольшання грандыёзнай падзеі, назва якой - "Славянскі базар у Віцебску". А галоўнае, тут усе сябе адчуваюць як дома - і пастаянныя госці, і дэбютанты. І зусім няважна, адкуль яны родам.

Праект створаны за кошт сродкаў мэтавага збору на вытворчасць нацыянальнага кантэнту