Галоўныя навіны

Лукашэнка будзе на атамным форуме ў Маскве. Што за мерапрыемства і якія "плюшкі" Беларусь атрымала ад БелАЭС

Прэзідэнт Беларусі Аляксандр Лукашэнка ў Маскве 25 верасня прыме ўдзел у Глабальным атамным форуме, які пройдзе пад дэвізам "Ад новага тэхналагічнага ўкладу - да новага светапогляду". Можна сказаць, што Беларусь з'яўляецца паўнапраўным удзельнікам элітнага "атамнага клуба" - у свеце крыху больш за тры дзясяткі дзяржаў, якія эксплуатуюць ядзерныя рэактары для вытворчасці электраэнергіі. Нягледзячы на ​​нядаўнія павевы, асабліва сярод заходнееўрапейскіх краін, дзе яшчэ некалькі гадоў таму заяўлялі аб спыненні сваіх АЭС і адмове ад атамнай энергетыкі, цяпер сітуацыя складваецца з дакладнасцю ды наадварот. Эксперты гавораць аб рэнесансе мірнага атама. У гэтым плане Беларусь не дзеля палітычнай моды, а выключна кіруючыся нацыянальнымі эканамічнымі інтарэсамі, аказалася ў трэндзе. У гэтай пяцігодцы ўведзена ў строй БелАЭС у Астраўцы, а гэта два самыя сучасныя і бяспечныя рэактары расійскай вытворчасці. Плюс да ўсяго сур'ёзна разглядаецца магчымасць будаўніцтва яшчэ адной АЭС або дадатковых блокаў на ўжо дзеючай станцыі. Але галоўнае - Беларусь набыла вопыт і кампетэнцыі ў адной з самых высокатэхналагічных галін. Таму на форуме ў Маскве можна, як кажуць, і на іншых паглядзець, і сябе паказаць.

Цяпер у свеце эксплуатуецца 416 ядзерных рэактараў, яшчэ 63 знаходзяцца на этапе будаўніцтва. Паводле прагнозаў МАГАТЭ, магутнасць АЭС да 2050 года ў свеце павялічыцца як мінімум на чвэрць.

Міжнародны форум "Сусветны атамны тыдзень" праводзіцца ўпершыню і прымеркаваны да 80-годдзя атамнай прамысловасці Расіі. Адлік вядзецца з 20 жніўня 1945 года, калі быў створаны Спецыяльны камітэт для кіраўніцтва савецкім атамным праектам, што стала зыходным пунктам для стварэння айчыннай атамнай прамысловасці. Менавіта айчыннай, таму што галіна стваралася сіламі вучоных усяго Савецкага Саюза, часткай якога была і Беларусь.

У якасці пляцоўкі для правядзення форуму выбрана знакавае месца - музей "АТАМ" на ВДНГ. Тут размешчана буйнейшая і самая сучасная ў Расіі экспазіцыя, прысвечаная ядзернай энергіі. Плошча павільёна - як тры з паловай футбольныя палі, тры падземныя і чатыры надземныя паверхі. Экспазіцыя расказвае пра гісторыю асваення атамнай энергіі ад пачатку савецкага атамнага праекта і да нашых дзён.

Дарэчы, адразу па суседстве на ВДНГ размешчаны павільён "Беларусь", дзе працуюць гандлёвыя і выставачныя пляцоўкі. Гэта таксама сімвалічна падкрэслівае блізкасць нашай краіны да атамнай тэматыкі.

Хто ў ліку ўдзельнікаў форуму?

Мерапрыемствы форуму наведаюць прадстаўнікі больш як ста дзяржаў, уключаючы краіны СНД, Азіі, Афрыкі, Лацінскай Амерыкі. Выстаўка і дзелавая праграма форуму збярэ вядомых атамшчыкаў, вучоных, прадстаўнікоў дзяржорганаў, міжнародных арганізацый, буйных кампаній.

Зразумела, на форуме чакаюць Прэзідэнта Расіі Уладзіміра Пуціна. Акрамя Аляксандра Лукашэнкі ў ліку высокіх гасцей - лідар М'янмы Мін Аун Хлайн, прэм'ер-міністр Арменіі Нікол Пашынян, прэм'ер-міністр Эфіопіі Абій Ахмед, кіраўнік МАГАТЭ Рафаэль Гросі. Акрамя таго, у мерапрыемстве прымуць удзел прадстаўнікі Ірана, Узбекістана, Егіпта, рэспублікі Нігер і шэрага спецыялізаваных арганізацый, інфармуе прэс-служба Крамля.

Чакаецца выступленне Прэзідэнта Беларусі. А прадстаўнікі профільных міністэрстваў і ведамстваў краіны прымуць удзел у дзелавой праграме форуму: круглых сталах, панэльных сесіях, адкрытых дыялогах, дзе будуць абмеркаваны перспектывы далейшага развіцця галіны і яе роля ў забеспячэнні ўстойлівага развіцця нацыянальных эканомік.

Што Беларусь прадставіць на сваім стэндзе?

Удзел у "Сусветным атамным тыдні" прымаюць таксама беларускія прадпрыемствы і арганізацыі. На калектыўным стэндзе Беларусі на выстаўцы форуму прэзентаваны інавацыйныя праекты ў сферы атамнай энергетыкі, прамысловасці, навукі, адукацыі, ядзернай медыцыны.

Цэнтральнае месца ў экспазіцыі займае праект па будаўніцтве і ўводзе ў эксплуатацыю Беларускай атамнай электрастанцыі. Наведвальнікі могуць даведацца аб найбольш значных выніках выканання нацыянальнай ядзернай энергетычнай праграмы, падрыхтоўцы кадраў для атамнай галіны, прымаемых мерах па забеспячэнні ядзернай і радыяцыйнай бяспекі, сумесных праектах з МАГАТЭ, развіцці супрацоўніцтва Беларусі з краінамі - партнёрамі ў атамнай энергетыцы.

Прадстаўнікі профільных міністэрстваў і ведамстваў Беларусі прымуць удзел у дзелавой праграме форуму: круглых сталах, панэльных сесіях, адкрытых дыялогах, дзе будуць абмеркаваны перспектывы далейшага развіцця галіны і яе роля ў забеспячэнні ўстойлівага развіцця нацыянальных эканомік.

Чым унікальна БелАЭС і якім вопытам гатовы дзяліцца беларускія атамшчыкі?

На БелАЭС працуюць рэактары ВВЭР-1200 пакалення 3+. Гэта сучасны і тэхналагічны рэактар ​​расійскай вытворчасці, які адпавядае самым высокім патрабаванням па бяспецы. Менавіта Беларусь стала першай замежнай пляцоўкай для "Расатама", дзе быў рэалізаваны такі праект. Гэта значыць пляцоўка ў Астраўцы ў некаторым сэнсе стала вітрынай перадавых напрацовак сучаснай расійскай атамнай галіны.

А яшчэ праект БелАЭС стаў самым высокатэхналагічным і маштабным у гісторыі беларуска-расійскіх адносін. У будаўніцтве АЭС прынялі ўдзел каля 40 беларускіх і расійскіх арганізацый. У пік узвядзення станцыі на пляцоўцы было задзейнічана больш за 9 тыс. будаўнікоў. Праект аб'яднаў навуковыя і інжынерныя школы, дзясяткі прадпрыемстваў і тысячы спецыялістаў дзвюх краін.

Унікальны вопыт атрымалі беларускія спецыялісты, якія былі задзейнічаны спачатку пры будаўніцтве гэтага аб'екта, а цяпер - у працэсе эксплуатацыі і абслугоўвання БелАЭС. І размова не толькі аб самой станцыі, але і аб іншай спадарожнай інфраструктуры. "У тым ліку рэалізацыя мерапрыемстваў па інтэграцыі Беларускай атамнай электрастанцыі ў энергасістэму краіны. Цяпер гэты вопыт запатрабаваны і паспяхова рэалізуецца на праектах "Расатама" ў іншых краінах, - заявіў журналістам у Маскве віцэ-прэм'ер Віктар Каранкевіч. - Мы не стаім на месцы. Мы гаворым аб тым, што з кожным разам можна і трэба далей рухацца ў рамках развіцця атамнай энергетыкі. І мы можам падказаць, як і якім чынам у нас рэалізоўваўся гэты праект, якія вопыт і кампетэнцыі мы атрымалі".

Паводле слоў віцэ-прэм'ера, у гэтым плане Беларусь узаемадзейнічае з партнёрамі ў рамках Еўразійскага эканамічнага саюза, краін СНД. Ёсць узаемадзеянне і з шэрагам іншых краін, як, напрыклад, з Венгрыяй, дзе таксама рэалізуецца аналагічны праект па будаўніцтве АЭС пры ўдзеле "Расатама". "Створана рабочая група на ўзроўні экспертаў. Яны на рэгулярнай аснове ўзаемадзейнічаюць і абменьваюцца вопытам у рамках развіцця ядзернай энергетыкі", - расказаў Віктар Каранкевіч.

"Многія краіны хочуць атрымаць наш вопыт і навучыцца, атрымаць адказы на асобныя пытанні па развіцці атамнай энергетыкі", - падкрэсліў віцэ-прэм'ер.

Што краіна атрымала ад атамнага праекта?

Пытанне аб развіцці ў Беларусі ядзернай энергетыкі не з'явілася з ніадкуль. Яшчэ ў 80-я гады мінулага стагоддзя недалёка ад Мінска пачалі будаваць атамную цеплаэлектрацэнтраль. Гэта было прадугледжана Энергетычнай праграмай СССР, прынятай у 1983 годзе. Але чарнобыльская трагедыя прывяла да закрыцця праграмы ядзернай энергетыкі і замест ядзернага аб'екта пад Мінскам з'явілася новая ЦЭЦ на прыродным газе.

Спатрэбіліся гады і палітычная воля, каб усё ж вярнуцца на курс па развіцці ў краіне атамнай энергетыкі.

Пасля доўгіх месяцаў абмеркаванняў, вывучэння магчымасці і мэтазгоднасці будаўніцтва атамнай станцыі Савет бяспекі ў пачатку 2008 года прыняў канчатковае палітычнае рашэнне - Беларускай АЭС быць.

"Будаўніцтва АЭС - гэта рэальная перспектыва, стратэгічная задача, і адмаўляцца ад яе Беларусь не мае намеру. Я думаю, будучыя пакаленні ацэняць наша рашэнне", - заявіў тады Прэзідэнт.

Першы блок Беларускай атамнай станцыі ўведзены ў прамысловую эксплуатацыю ў чэрвені 2021 года, другі - у лістападзе 2023-га.

Штогод БелАЭС генерыруе каля 18 млрд кВт.гадз і забяспечвае больш як 40 працэнтаў унутраных патрэбнасцей краіны ў электраэнергіі.

Як адзначаюць у Мінэнерга, сёння, калі іншыя дзяржавы толькі пачынаюць рэалізацыю нацыянальных ядзерных праграм, Беларусь ужо сфарміравала ўласную ядзерную інфраструктуру. БелАЭС працуе на эканоміку і прыносіць адчувальны эфект. Пры гэтым вырашаны ключавыя задачы:

- Беларусь поўнасцю адмовілася ад імпарту электрычнай энергіі.

- Зніжана залежнасць ад імпартуемага прыроднага газу. З моманту ўключэння першага энергаблока БелАЭС у аб'яднаную энергасістэму (3 лістапада 2020 года) станцыя сумарна выпрацавала больш за 50 млрд кВт.гадз электраэнергіі, што дало магчымасць замясціць звыш 13 млрд куб.м прыроднага газу.

- Атрыманы экалагічны эфект, і гэта ўклад у агульную справу па змякчэнні наступстваў змянення клімату. За кошт уводу БелАЭС выкіды парніковых газаў скарачаюцца прыкладна на 7 млн ​​т у год.

- Атамная станцыя забяспечвае задавальненне ўсё большага попыту на электраэнергію рэальным сектарам эканомікі і насельніцтвам на мэты ацяплення і гарачага водазабеспячэння. Дзейнічаюць стымулюючыя тарыфы як для энергаёмістых вытворчасцей, так і для грамадзян, якія выкарыстоўваюць электраэнергію для ацяплення.

- БелАЭС стала драйверам развіцця сумежных галін эканомікі. Рыхтуецца да рэалізацыі шэраг інавацыйных праектаў - у прамысловасці, навуцы, медыцыне. Вялікі праект "БелАЭС" садзейнічае шырокаму ўкараненню сучасных тэхналогій на вытворчасцях, забяспечвае стварэнне новых рабочых месцаў.

Дадатковым бонусам будаўніцтва станцыі стала развіццё горада атамшчыкаў Астраўца і Астравецкага раёна. У гэтым плане быў зададзены залаты стандарт. За апошнія 10 гадоў гэты населены пункт ператварыўся ў прыгожы добраўпарадкаваны горад, дзе ёсць усе неабходныя ўмовы для камфортнага пражывання. Пабудаваны новыя школы, дзіцячыя сады, бальніца, фізкультурна-аздараўленчы комплекс, цэнтр культуры.

Ці будзе ў Беларусі другая АЭС?

Гэта пакуль пытанне дыскусійнае, але, як гаварыў Карл Маркс, ідэя ўсё больш авалодвае масамі. Калі меркаваць па афіцыйных заявах, справа да гэтага ідзе. Трэба толькі канчаткова вызначыцца, ці будаваць новую АЭС на новай пляцоўцы альбо дабавіць яшчэ адзін-два блокі да БелАЭС у Астраўцы.

Першае даражэй, таму што трэба будзе нанава ствараць усю інфраструктуру. Але ёсць і плюсы ў выглядзе рэгіянальнага развіцця і больш кароткага пляча дастаўкі электраэнергіі да спажыўцоў у канкрэтным рэгіёне. Гэта таксама забяспечыць больш надзейнае энергазабеспячэнне за кошт размеркавання крыніц. Таму трэба ўсё грунтоўна палічыць, узважыць за і супраць, прычым пажадана ў перспектыве дзясяткаў гадоў. Не выключана, што нейкія заявы наконт гэтага прагучаць і ў ходзе форуму ў Маскве.

Раней Аляксандр Лукашэнка заяўляў, што будаўніцтва новай АЭС магчыма на ўсходзе Беларусі. Якраз у Магілёўскай вобласці размешчаны пляцоўкі, якія першапачаткова, нараўне з Астравецкай, былі выбраны ў якасці найбольш прыдатных для будаўніцтва БелАЭС.

"Мы папрасілі расіян, калі ёсць магчымасць, пабудаваць другую электрастанцыю. Мы яе пабудуем самі, акрамя рэактара. Спецыялісты ў нас ёсць", - сказаў Аляксандр Лукашэнка, выступаючы ў сакавіку бягучага года ў Савеце Федэрацыі ў ходзе афіцыйнага візіту ў Расію.

Наконт месца размяшчэння гэтага аб'екта Прэзідэнт выказаў меркаванне, што гэта можа быць на ўсходніх граніцах: "Калі раптам што... Бранская і іншыя вобласці, новыя рэгіёны Расіі мы можам забяспечыць электрычнасцю".

У гэтым жа рэчышчы Аляксандр Лукашэнка выказваўся і ў час размовы з жыхарамі Касцюковіч у красавіку 2024 года. "Другая пляцоўка (раней як альтэрнатыва Астравецкай, дзе пабудавана БелАЭС, была вызначана Краснапалянская пляцоўка) знаходзіцца на ўсход ад Магілёва. Я сёння думаю: калі будзем будаваць другую АЭС, мы дзе гэтыя рэактары размесцім? - падзяліўся Прэзідэнт. - Я ўсё ж схіляюся да таго, што ў нас на захадзе ёсць станцыя. Павінна яна быць і на ўсходзе".

Што датычыцца "Расатама", то гатоўнасць да прадаўжэння супрацоўніцтва ёсць. "Мы ведаем пажаданні Аляксандра Рыгоравіча (Прэзідэнта Беларусі. - Заўвага БЕЛТА) прадоўжыць будаўніцтва. У любым выпадку мы гатовы гэта зрабіць. Пытанне толькі тэхнічнага выгляду і месца размяшчэння будучага блока", - заяўляў раней генеральны дырэктар дзяржкарпарацыі "Расатам" Аляксей Ліхачоў.